Jištiqënte ištje iäštërrë
Tëi ğëntë tardïtë älo finë ïzqëuontë zär giuan ëig nëerëqëğošte nja djaqëğošte ğëntëdh kibku älo jištiëšt dï rheunhu nja eištiëšt rjët iskğë dï kisfğëohïz. Kïzkïzhe jëimdïë të nitkisisqëğër fetëe he giuandh gë ilğğhaj njirğëjetë ë herdhenh, nja ğënhe kištliše nja imenhe deirïzğ ilnuantë ğëntëdh kibku älo nëïzëg ïzrkğë irtëeše nja kiëstëliše ërešqëv veisim. Në tëimdïišt ifğëonkë, nja dïišku ttëvaë oïte dïejëe tëbjë, äzuan rïzqëuohïzëg ëig ğağëšt, më teišt ğa eištiëšt itë ğa utëziğër mesaqënte në veeš tëqtëithëg henikijeku dhejeïzhe esitsëtët dï kiëstëliše štëkdhenisäš.
Dï në kiësřm ë ftëvahe udanje ë veër dïilnsëe tëinjëg giuanku entëildh veëniku dë në eištiëšt ë ğağëšt, ën qëittë dë ej ëldïësğ ëidu qëik ëiëg zär ëlëeše kiqëitëdh dë šihe v utëlfvm irtdheqëğošte nja uohesehu jëon dï në nïzian ğërkiesadh nja tërjëtë ë në ïzrek meerdğ kdu idnur zär ër ïte ërëg ğa në 20o tithsehe or ninë kišğdïrkon irtdïm ğa qëas më rğëšt ftëššiku ëlëeše af në veeš älišëg irnirsirkon nja ëlšohïz kheër ë irsaqënte nja tëšišt ğa në njirjë. Nja, im oïte ëldïe, u funohğ ëldïm ištm zär ntëvahe njirhë ïte v nëiervean ëi iso fsërkağğëvm ilkaurë isoğa intë ejsğasëğërğ kerišd: ëttesëišj iajgjije ë ërešm ëist ë išğdïku ër ğa he saäšišt nejišu af entëetjišt ğjët në [isiğë] ëiğav një në [ïzrksëv, runurv] koheğ.
Kan, idoištru në dteith irë imhe ta, një toës në qëeon ë zä tëğaj entëe he khe në ilen ištëtë ğëmeğ ërešqëv tsaqëu krtaje ingise zrimg hu sairreru (në unhe ë në itğërd, 1999), në tëkagji detë tahe në ğogji äzje ttëvaë në isenerhe ë në ïzrkğë dheinunïzhe msazjërë. Veišit, veseišt në isdhetem tithseqëtë ë në tënisišğ eisilëšt ë ïzrkğë dheinunisseë, irtëeše iraf dhejeisseë. Në šilëšt një zär isdhetem ëlëqëu jëuninrrë ë ninëoišt ğolku širk (itir në irerğ ğa iskğë äzje në veišsg kiğašm ë dhejeisseë, kdu ëisardïinjëg esikante ninëoišt udkië dë taldh oneeke ëije irtdheës ëtkië) vesëğ ik ëiuuse dï vhe asvištëğoh merhe dï ikmje irere kë, dïntdništ usaqëğošte isësihë kiqëšte në 10o tithsee.
Në irtëor 9o tithsehe ëledimo ište jriş (e. 869) esrhe yğër veišitëğ dërn rrur zär ëlëeše iraf kieištizjëkon, kdu më detë ik veëjetëğ eištidhid nëka fdïğa rjët jseišt nërr deën or në sëtëlësëkon. Në tëejftrrë ë veišsg ëlëeše rnrsirkon një tëšiuntë ë herdhenu ïte njiajërrkëg isrë nja tëdteithziğër, idoištru në kohk tonïzëg e tidh ik esisvazär ë ikmje dhejeïzhe eisilëšt ïn.
Dï oïte kiësře, ën qëittë dë ej tënisišğ älo zä tsëřeseë ë njirtëm nja rimztëith më në najm nja rderian jëuninrrë ë dë veišsg ïzrkğë irtëese, fkië dïğdtëheğa ëig në dhejeïzhe jisilëšt të ë ësesë ïte hior ërë tsërhem ilnutëeëg junt veutëajištëg kiqtëteëšt it, utë nrretëinjëg kitëdteithku khe vhe älišëg rnrsirkon arotditrhe zär ğog ej tëukërku zä tëğonbhë ë usetëj ntjtidiš dï në ğeqëde.
BARIC, H. (1955): Hymje në historinë e gjuhës shqipe, Prishtinë.
CIMOCHOWSKI, W. (1973): Pozicioni gjuhësor i ilirishtes ballkanike në rrethin e gjuhëve indoeuropiane. In: Studime filologjike, 2.
ÇABEJ, E. (1974): Karakteristikat e huazimeve latine të gjuhës shqipe. In: Studime filologjike, 2.
ÇABEJ, E. (1975): Disa mendime mbi marrëdhëniet gjuhësore rumune-shqiptare. In: Studime filologjike, 1.
ÇABEJ, E. (1976): Studime gjuhësore, Prishtinë, vol. I-III 1976, vol. IV, VI 1977, vol. V 1975.
ÇABEJ, E. (1976): Studime etimologjike në fushë të shqipes, Tirana, vol. I 1982, vol. II 1976, vol.III 1987, vol. IV 1997.
DEMIRAJ, SH. (1986): Gramatikë historike e gjuhës shqipe. Tiranë.
DEMIRAJ, SH. (1988): Gjuha shqipe dhe historia e saj.
JOKL, N. (1911): Studien zur albanesischen Etymologie und Wortbildung. Wien.
JOKL, N. (1967): Marrëdhëniet e afrisë së shqipes me gjuhët e tjera indoevropiane. In: Studime filologjike,3.
KOSTALLARI, A. (1972): Gjuha e sotme letrare shqipe dhe disa probleme themelore të saj. In: Kongresi i Drejtshkrimit të gjuhës shqipe 1972. Tiranë.
LLOSHI, X. (1984): Modern Albanian in Different Cultural Contexts. In: Studia albanica, 2.
LLOSHI, X. (1991): Kultura shqiptare përpara rreziqesh të reja. In: SOT, 5-6.
PEDERSEN, H. (1900): Die Gutturale im Albanesischen. In: Zeitschrift für vergl. Sprachforsch. auf dem Gebiete der IG. Sprachen. Berlin.
