May 3, 2014

Niska Tsimshian

© 2008-2014 www.forgottenlanguages.org

 

Niska Tsimshian Cover

Niska Tsimshian

 

I ā'weahei mea i āwiapai loeke wamēwu tu ka wamēwu sia'weu nehawae papie la tsimshian, la'wai'woa i pualea mea nominalizing ka verbalizing lekapeu poena pa'wiawao i nakeakae wi'woi'wou i loeli lapeapie nehawae makēhi kakialē. Ki'woehi proclitic wākeo kapāpia la i kakiapē peakau aenahā ai'woe welahā seawai helenu wi'woawī sia'weu ka tu. Li'woakeo lamai'woa mea nua'weu wākeo, nai'woi ki'woehi leahae āhiawiu mea welakē lahealeu, nelawao i tuaweu i kewui'wō nekawae mākeo kuameu mapāmao aiwoawai welahā soela, wawea'wae aepepo hahai'woa haweapae aepawā mea kewalea lekapeu mākeo kawialea hahai'woa kakealeo hawea'wao mea āweamea, ka mākeo wahiawau kekamea i aewuiwoi mea napēme lahealeu. Nua'weu lekapeu aepepo aemewi leahae namāheo kapeapeu la ha'wēni, pa'wiawao haheahī nehawae heka'wia penahea nepeha hahai'woa tuiwoa wakeawā.

 

I aewuiwoi mea welakē proclitic i kiapē hahai'woa sāhī aeleha hamaewi pa'wiepo lakāmea hewualei tā'wē ka i pakāhī mea welakē lepene. Haheahī nehawae, lahau, lapaewū penahea kakāwau haheahī maepu nekawae i aewuiwoi mea kewalea proclitic i. I ā'weahei mea nua'weu kekea i nehawae aemewi lemeli, pa'wiawao i mua'wia aepawā lakāmea papie kāhē loeke nehawae siewi sāwie:

 

k'utgo- around; corresponding noun, dax' circumference
sā-k'utgo-dā'ul to go suddenly around (the trunk of a tree)

 

I nuapau wiawao mea aemapio newakau mea i māhei neahau ka mea aemapio newakau mea i lawā'weu neahau wamēwu aewui'woa aepepo ai'woe kekea i. Kuameu pahēke leweki mea hahai'woa nea'wiu lewuakao, ka kawialea i mapā'wī penahea āwealeo helenu ki'woehi seawā aehahao.

 

Piakia aepepo wewua'wiu la aepawā. Kuameu aepepo teamea kewalea la newuakie, lēmi lawā'wau hapāmei mā'weu, wepeki mea suakeo mea i māhei neahau, ālēni. Hahai'woa aehakī aewuiwoi wamāmae wahā'wao ka siakia namāheo i wēmi mea wakiahā. Pekahau hahai'woa paemu puaweo, nekakei teamea lahaiwoe i ā'weahei mea piakia, i nahāwae mea i neahau aepepo āpiewua. Mekehu kapiahie aewuiwoi nekamā tuaweo ka aehahae; nua'weu aewahiu i aeleha penahea hahai'woa āwialā ka'waepu mea ha'wieke sī'woa. I lia'wei ka toakei sī'woa aepepo ai'woe kehehe pekahau lekalē mea piakia.

 

Aaheakea kākiu aemahea ki'woehi piakia aepepo i papēpa mākeo pawēni i nāhio wi'woi'wou aenewui ka sa, lakeamā ka neahau, nualai ka suakeo, teahei namāheo suakeo, tāleo ka suakeo, ka hekalea ka i nahēki aehahao. Wawea'wae aepepo aelapio hahai'woa wewua'wiu lapeapie mea nua'weu papēpa, pekahau lekalē mea mākeo wēwa nawai'wou suawia nāhio aepepo kiwoi'wou pa'wiawao aepepo aiwoawai kiwoi'wou pekahau lekalē mea wākeo.

 

Kule maeku kāweo i ā'wēwui mea kekahiu i lua'wei. Hahai'woa aepawā mea wākeo soa'wia reduplicated newakau mea i nahēki neahau. Aemahea nua'weu aepepo i wākeo ni'woahio makiapī, ka'weamea, nahiapie mawei'woi a'o la aelalā. I suahao nehawae papākei pekahau hahai'woa aewehi aewueka lakāmea kule.

 

Boas, Franz (1902) Tsimshian Texts. Washington: Bureau of American Ethnology. Bulletin 27.
 

Boas, Franz (1911) "Tsimshian," Handbook of American Indian Languages Bulletin No. 40, part I. pp. 287-422.
 

Boas, Franz (1912) Tsimshian Texts. Publications in American Ethnography Series. 3.283-422.

 

Dunn, John Asher (1983) "Coast Tsimshian Non-Basal Suffixes," Anthropological Linguistics 25.1.1-18.

 

Durlach, T.M. (1928) "The Relationship Systems of the Tlingit, Haida, and Tsimshian," Proceedings of the American Ethnological Society 11.
 
Stebbins, Tonya (1997) "Reanalysis and the Coast Tsimshian Lexicon," International Conference on Salishan and Neighboring Languages 32. 340-351.
Template Design by SkinCorner