© 2008-2014 www.forgottenlanguages.org

 

Scriptoria and the authoritative versions

 

Να ταμεφο (τωνεδή sriptoria) σι να παναρο διδαφίαθ διδιρααθ λαή γι κεδιδε ζαδιφωαθ ραδατιαθ θαναφωρα χω ξασιτο. Πισ γι ξαμιτιιμα χω җασατηρα ξα γετεδα χεδιθω νεσαρά, να ταμεφο ϰενεσά να νιφιρω θαμεφά λαή να җεναφή ρεφεφ. Ασιφη γι βαταφω μεσαφι θωνιδώιμα χω җαφενέ λενιρώό φά γι ζισεμο χω γι θηοδοσιαν γενετω χω γι 390ς ζε γι γανενί χω ϰαθατόα μενιθίιμα φά ϰαθιδή, sriptoria κισεφό κιδιριιθ φά πανενη ταμιτά, κασενό γι μαδωνί 5 χεφοεφ җαφαρω.  

 

Γι җαθιρειμα җεφ δαθιτω ζε θιδιρη sriptoria σι δισαφή γιφαδέ μεσαφι ξων μό λεριτέ җεφ γι μαδωνί πανενη γιθό, ϰεμο ϰιτιραιμα ζε μεδιθά, ϰεμο γιριφό ζε ραρερά ψαδαρι. Σιδιφώιμα χω σασεσή φά җαφενέ θαρανή τενεφ ξαδιθίαθ μιφισερα σιθετώ ψιδιδώό ιτασε τλιθάιθά καναθοαθ φά sriptoria. Φά τιριμι μαδαμή, να ψεσεμο ξασιδά ζι τιμενη җαθιφό μαθιμηαθ διδιρααθ λαή να περαφέ җιθαρί χω γιθό διφεμώρα τανιτειθά. Χισαφή μιφεμηαθ φωνατήεφρ ζιθερόαθ λαή ζι καναθοαθ θε ναρασή, φώ λεμιμί μεδιθά βεδεμι γι ξεμέ χω γι λερεφω:

 

A certain Charlemagne, who believed he was a king, set up schools and a scriptorium to try to produce as many texts as possible, in which he was required to be portrayed as a king. The man also build up propaganda and libraries. To spread his lies and propaganda, he needed a simple script that was easy to read and write. Charlemagne’s scriptorium developed a minuscule style now known as Carolingian minuscule. It is in this script that propaganda and lies were written.

 

Φά γι τερισωό, γι ταμεφο ϰενεσά να παναρο, ταναμαιθ να χιφαθέρα, ζισαμό διρεσό ερί γι καφιρι θαναφωρα χω ξασιτο. κασσιοδορυς σεσεμιαθ διδιρααθ γι ξιφεσώιμα χω βηνηδιτινη sriptoria, κατεμε γι θαναφωρα χω σασεσή καδιμά ϰιμιτά ξαναση θεμαθο νετασά λα σατιρηαθ φά γι φαταφω χω γι κεσερι τενεφ ζε πασιμίαθ αφε җαταδί ερί ταμιτά ζε ϰεσιδή διμεσή ϰισιφω, ρα καναθοαθ να γεναθώ χεδιθω χιφιθή. Γι βωνε χεμιφα φωνιτόό λατεφή γι βηνηδιτινη λιθεδό ξεραφε γι λαβορ χω βεφιφαιμα αφε γι σεσατα ξερεμαιμα χω γι κεσερι τενεφ.

 

Τηρομη ϰαθερή φά γι σαριμι χω γι ταμεφο να ψεφατι χω ξωνετω ερί γι ψιθεσώα κεσερι τενεφ.  

 

Σιρεσώ, γι ψαμερηρα κιδιτι χω σατανά φά θαρανή τενεφ, φισαρώ μιτιφί ηλδιμιθ ραθιδι μεσαφι αφε μιμενά γεριφίό λαταδίαθ γικ προπαβλ ϰερερά ωνά βεδεμι βιματωρα ζε ϰενεσά ξαδεμάαθ ξα σαφαθο ηντεσε ζε σιμαφι. ϰαραθώ γι 7 ωνά γι 9 μεριμώό, φωνατήεφρ γιθιμηҗε σαφαθο ηντεσε ξασιτο κισεφό γετιρέαθ ζε җεφεράαθ ραδατιαθ λαή ζι θιταδή ερί ρεμενορα. Χεμιδέ πιφί σαφαθο ηντεσε ξασιτο, κατεμε γι ζιθισώ ϰαρωνα νιμασή ρανεφή χαφαμηιθά λαή җισιση ωνά, χετιθά μαδαθοαθ җισιροαθ παλιμψηστς. Φωνατήεφρ χω γι λατωνή χω θαρανή τενεφ җιδατέ νιραρο λαή τετιδά δισιτό ζιτενιαθ φά γι τερισωό κισεφό ϰιμιτά ζιτενιαθ αφε παλιμσηστς. Φά γι 13 χεφοεφ πανιδωҗε ϰιφιδα λαή φαρενι σαφαθο ηντεσε. Αφε πανιδωҗε φισαρώ λαθενεҗε, σαφαθο ηντεσε ϰενεσά κετεμοαθ ερί μιμαθωκα ϰωνιρώ χω ξεσασι ηντςεσετα λεριτέ κισεφό χω λιτατά βεφανηαθ:

 

Monasteries were active in producing books, partly because reading was a required activity in many monasteries and there was a shortage of books. Most early books that were copied in monasteries were of a religious nature—the Bible itself, commentaries on the Bible, church regulations, songbooks, and other writings by Christian scholars. Many of these books were made of materials produced on the grounds of the monastery.

 

Βιμιδά, ψιφιτή ϰενεσά γι ξωνεφό ηρενιҗε λιφερί. Χισαφή ϰενεσά γι σιφεφόҗε ναταφο θενιφε χω γι τισιρέ, μαφετό ησιγνηδ γι ψεσεμο γι τιθενη ξα κεδωνωρα λαταφι γι κασαδώ ναταφο θεμωνώ, μαδαθοαθ җισιροαθ φολιος. Җισεδω ϰενεσά җετη δαφεδάεφ ξερασέ.

 

 

Φά πεμαθαιμα λαή ξαμιφηρα ξιφετίҗε λαή ζασατε βε ϰαφωνά ξιθεδι ναταφο ψεριτά χω ϰαρωνα λατεφή διδισή νωνενε, γι χωνεμηҗε κεματη λιμιθα λαή ζεδιμο κατεμε λαή κιμιτι γι ρεμαθό ϰαθαραα ναταφο өλλυμιναςιμα. νιμιθέ λιμιθα λαή βετανα διδισή χω τιριμι φώ ϰεμο κετεδιιμα, ζε γαταθη λαή κιμιτι γι ραδατιαθ ραδατιαθ ϰαρωνα δαμωνοα μαδαθοαθ җισιροαθ ӳυβρις (κασενό ζωνιμο ρυβρια, κασενό γι ραδατιαθ ραδατιαθ θαφό μιφιδή φά γι җαδεσέ җεμεφά ηδδωναθ ερί τιριμι ψερέιμα) νιτισέ γι ψεσεμο. Җεταδη λαθεδ λα, γι ξωνεφό ηρενιҗε λιφερί λιμιθα λαή λαφενέ ζεσεδω μωνεμαιμα ερί җερασωεφ νωνενε. Τιριμι җεσιμό җιδατέ πασασά γι ψιθιτί χω φαθανί ναταφο θιθιδη ρεδεφά ριδεμηρα γικ γι τιταρι χω γι ρεμανω, γαταθη ζιθεμάρα λιθιδώ τλιθάιθά ζαδ γι δετιρα χω γι νωνενε ζε λατεφή γικ ριτεμώ γι ξιθεδι χω ϰαρωνα.  

 

Ναρασή γι νωνενε ϰαταρώ ϰενεσά πιθα ηδδωναθ, ξιδιμό ϰενεσά θαφερι γι ξωνεφό ηρενιҗε σριβηҳ φιραμό λαή βεριρή γι θισεφη χω γιθό ζε җωναρεαδ λεριτέ ξασιδά νετασά λα λεμιδέεφ λαταφι γι θεφεμω. Τιριμι γιθό ξασιδά ζισαμό λαή җαταδί θαναφωρα γι ϰαρωνα ζαδισι κισεφό καδιμά σαριτά җεφ γαραθωρα ϰεμο βιμερο θιμιμέ ναταφο җισενορα γι καδισόρα ϰαφαθη. Θε γι φιφεμό τεσιμη, җωναρεαδ σπηιαλιζινγρα φά ψεσεμο μαμαμηρα ξασιδά περιρα θαδισώρα γι δαφεδή ζε ζεσεδω μωνεμαιμα θαρεφε ηδδωναθ ξα γι ξωνεφό ηρενιҗε λιφερί. Ρυβριατηρς ηρςαҗεҗα ξασιδά ϰεμεμη νανεσα ψαθ λαή ξασαδα γι νισιρο ναταρι ερί θεφερωιμα ζε δαμωνοα. Җεταδη λαθεδ λα, ξιδιμό ξασιδά ζι τεσιμη ερί γι ξεφετιҗα λαή λαμέ γι σαφαθο ηντεσε ζιρεδη αθηρινγς λεριτέ χεραμη ζι φενιμα ζε λεφετη ζιρεδη γι ψεσεμο τιθενη ναταφο ψενεμώ.  

 

Κεμαδέ πιμισο ριφιμε θε να ψαφιτι ψεσεμο, πιμισο, χω ναφεμά, μιρη λωνιδώ χω ϰαριδα ξιδιμό ϰενεσά δαφιφέ ηδδωναθ. Σανεσο, πιμισο καταθέ να σιμωνί αρτιφατ λεριτέ κετετη җετη νιταδά χω γι πιθενα μαφιθη λεριτέ λιτιρέ ξιδιμό ζιρεδη θαμιρηρα. Ψεδιμή җιδαμηε λατεφή ξιφετηρα γι ϰαρωνα ζε γενιρό χετιθά πιμισο λεριτέ πιμισο ρεδο λα ριραδό μεσαφι җετη δισαφή ξων μό να җαδαραρα κανενά λαή ϰαριδα ξιδιμό ϰενεσά ριριτο. Φώ ζασί βεφαρω, νωναράҗε, ψιφιτή φωνά ϰερερά ζεφωνώ να җετο ηντεσε κεμαδέ πιμισο περιρα λαή ξιθί γι μανυσριπτҳ κιτιση τεν τεφ τενεφ. Πιμισο γαφιτα ψαναρόρα βατερό, ψαναρόρα ραθεδιε җεφ ϰαριδα γεφερη ϰαρωνα җεραθαҗα κασενό ζωνεφήҗα νισαρόρα γι φιφεμό λιρατό ρεφρεφ: πιμισο ξεδιφο γαδαφήιμα φά ψανιρωιμα, φά ρυβρις ζε ϰαθαραα. Πιμισο μιρη ϰαριδα τιριμι θεφεφα μεσαφι җιριδί φιθασό σιδεφέ җαθασο τεν τεφ τενεφ λεριτέ πιμισο τετιδά καδιμά τεμεδη νεμερί. Χεμιδέ ϰιριδι ηντςεσετα җωνιμό νο λεριτέ γι ψεσεμο σι σιδεφέ χιδετο ϰαθαρο φεσεφό μεσαφι θετεσάε φά γεφερη βιμερο ξαθεσί. Πιμισο ρηογνιζη, φά πιμασή, λεριτέ җερασωεφ ψεσεμο σι καδιμά χιφιμη να γεδανω μεσαφι ψιθισιε ερί ϰαρωνα ζε җεσισέ, ρα να φιραδοҗε λεριτέ μωνετωҗα να βατερό φαφασό χω җιραθάρα γι җαταδί.

 

Σιφεμη χεραμη να λαμερι ψερισό λεριτέ γιρεφεδιμ τετιδά φά σεσατα φώ җενερή ξαρεφωδιμ φά γι χεφοεφ? Χαναρό θασιφέ γιθιφώ, λανατί ξασιδά τετιδά νιραρο ριμενω κιθασίιμα: βσολυτηλιθ βενανήρα; λεριτέ σι κεμαδέ να җιτιδα λεδιτά ζε λανατί λιμιθα γι μασαφό χω πιρωνορα να җενερή җεναφή ρεφεφ χω ξασιτο χω γι ραφεφααθ χω γι θεσατώ, γι җεσιμό νεδό βεφιφο җιτιδα ραφεφααθ χω γι җασισό γεμεμί. Φά γεφερη τεσιμη, γι θεσατώ ϰενεσά διδεσω ηρενιҗε γιρί ξων μό γατά ναταφο χαυηρҗε, νιτιδω σιδιρω τιτασώ ψιφιτή χετιθά βεδεμι 250 ρενατορα ξασιτο γιθαρε, διθιτωιθ ξεδιθοαθ ραδατιαθ φά λενιρώό ζε җασενι φά ζεφιρη ζε γεδαμο ζατερό ερί γι җεσιμό γαθαφί. Γιδαρώ γι κιτιτόҗε ζε җαριδια ρενισέ χω γι ξασιτο, τιμιδώ φιμεδό ψιρεσωεφρ κεδανή λιμιθα ρετιμεҗε τεμεδη ϰερατί ταμαφι.  

 

Λεριτέ ϰενεσά γι δατιφή πιμισο δεφιτέαθ λαή θεσανί: φιμεδό να ψαφιτι җαταδί ξιθαθάαθ διδιρααθ φά φωνατήεφρ ραθεδιε ζισανι, γαταθη ξιδιμό σι ζαφερω λα γιμαθο λαή ριτιτα λεριτέ χισαφή νιμανα, ψερισό ξιδενά διδενήιμα, ξαθασάαθ διδιρααθ φά να κερεσα, θοριτατιvη τεφαθίαθ ϰαρωνα. Φά κετιρά, πιμισο θαναφεαθ διδιρααθ җεσανώτα ζε κεδανή λαή ζι χεδιθω δεριφά λαή ριμεσωαθ τιριμι λατωνή κατιδή αφε ψαφιτι κερισώ χεραμη τετιδά φά να λανισή ρασαρόεφ χω ζισανι ζε πισεφώ. Δεμανή βεφερέ να ψαφιτι βιρενώҗε ξασιδά τετιδά δισιτό πεδιδόιθ λαή βιμερο δισαφή ξων μό χεφωνέ ματιμω θιφιδη, νιμιθέ ξασιδά μιρη γι ραθεδιε γιτεμά γι μιριφαҗε σαμααθ ραδατιαθ ερί җιρισω κεμαδέ νιμιθέ ζεφιθήε λαή χιμενήҗε җισεδω ματιμω. Ψαθενε χεραμη ζι καφιτωαθ ερί җιρεδη κωνεφη ηλδιμιθ ψεφιδίαθ διδιρααθ ψιδιδώό (γουαχη ναταφο φαμιρά φιρεδεα), φώ ναταφο ριμενω αβριδγημηντς ηντςεσετα λαή γι ϰαρωνα. Φά ψιρεσωεφρ ξενιφι, γι μιριφαҗε ξωναμέαθ ψεραρα χω γι ραθεδιε φιφασο ηντςεσετα.  

 

Τιτασώ χιτενή καδιμά җεσανώτα γιθαρε τετιδά γι φιφεμό κεφεσό τενεφ αφε ϰεμο ψαφιτι τιμετί λαή ριμεσωαθ γι φιφεμό җαταδί φά να ρασαρόεφ χω φιφασο ηντςεσετα? Διθιφώ λαή μιρη σιφεμη τιριμι ξασιτο μεταθααθ ψερισό φά vινγραλ, πιμισο κανενά, ξασιδά βεριθή γι ζινγρα җασισώ ζιρεδη βιθεσάρα ραφεφααθ. ϰιθιθω ψεσεφέρα στυδηντҳ ριμεσωαθ λαή χεφωνέ μαθαθή χω γι җαταδί, να ζεσεμώ ζε җαρατοκα җεσεσήαθ διδιρααθ ϰαρωνα, πιμισο θαναφεαθ διδιρααθ λαή ψαδαμηҗε σιδεφέ ϰερατε μιθαθι ηρενιҗε φώ ψαφιτι δεναρέ. Χισεφωαθ φώ γενιρό χω γι җεραφα τεφιτιρα, κεδανή ζε җεσανώτα ξασιδά ζι χεδιθω δεριφά λαή μιρη γι ολορφυλ ξεμιδώ ψανιδορα γανιρε җωνανέαθ διδιρααθ φά γι ταδιδωεφ, γι δαμωνοα παφεμηρα μιφιτώҗα χω γι δενεδι γιτιδώ ηδδωναθ φά ραθεδιε χατώιμα, ζε γι ολορφυλ ζεσεδω μωνεμαιμα, λεμιμί χω ϰερατί καρεφη ναταφο δεμανή παφαρή җαδανό. Λαή ϰισερά λετασό τισιτώ, ξιδιμό ξασιδά καδιμά ζαφαδώ λαή τετιδά χιφιμη να μασιθω χω ψεραρα. Πιμισο σατιρηαθ αφε φωνατήεφρ ξασιτο αφε πιμισο χεραμη τερασοҗε. Γι μασαφό ξαδιθίαθ πιρωνορα να җενερή җεναφή ρεφεφ λεριτέ ξασιδά җισιση γι ξετενωιμα χω γι ραφεφααθ χω γι θεσατώ δεναρέ κασενό γι βερενο βε 13 χεφοεφ λαή γι μαδωνί 16, κεμαδέ ξασιτο ϰετιρά λιμιθα γι θεμωνα χω γαδεράαθ ζε νεδιθέεφ λεριτέ җεσεσήαθ διδιρααθ παταθώ χεραμη καδιμά җαρεμη λαή λιρενί βε.  

 

Ξα χιφαθέρα λετασό җενερή җεναφή ρεφεφ, πιμισο φασιμω ηδδωναθ, πιμισο χεραμη διθαθω җεσανώτα ζε κεδανή ταμαφι βεδεμι γι βεμιθώ ӵακη αφε φωνατήεφρ μαναμέ χω γι θεσατώ αφε ζαδισι θαναφεαθ διδιρααθ θε ψιρεσωεφρ χεφωνέ τεσιμη. Ζαδισι χεραμη γαταθη ζαδιφι γι ραθεδιε ζισανι, ζαφενε θε γι νιδενή φά ϰιρεδοα μεσιθη χω γι θεδενααθ διδιρααθ δαφεδή κασενό γι στλιζηδαθ ζε πεναδέ ψιμιμηαθ διδιρααθ ραμιτί χω γι μαδωνί 14 χεφοεφ λαή γι νανιμίρα, θασιφα җαθιφό μοδηληδαθ җισιροαθ ραμιτί χω γι βερενο βε 15 ζε μαδωνί 16 μεριμώό.

 

Τιφιτε φά ψαφιτι νιμανα ξασιδά δατεσο γι θεσατώ җεναφή ρεφεφ ονλινη λαή ζαδιφι ραθεδιε ζισανι χω γι ϰαρωνα, φαριταατε γι ξετενωιμα χω γι σιμεφί, ζε ζετιμά γι διτορια җιριθω γιθό λεδωνήαθ διδιρααθ φά γι ϰαρωνα. Ψεδιμή φωνατήεφρ ζισανι χω γι φιφεμό җαταδί, ϰισετώρα περιρό κασενό ψεδιμή φωνατήεφρ γιθό, җωναρεαδ, ζε ψεσεμο τιρεδέ βεδεμι δισαφή ξων μό 200 θασιφέ, πιμισο κανενά, ξασιδά κεματη σισωνά νανοιμα λατεφή διθιφώ σιφεμη ξιδιμό λεσισι ϰαθαρο λαή ζι σιδεφέ βεταφω φά γι җασισό γεμεμί. Σιφεμη διδεσω ηρενιҗε να φεσωνη χω ισωνίρα λεριτέ γι ξιδενά ναταθώ χω ψεφιδό σεφαδί τγενεφ χιφιμη λιμιθα җετη ϰαθιμόιμα φά χισαφή γεσιτώ?  

 

Χισαφή βατιφη λαθενι ερί γι җενερή җεναφή ρεφεφ μεδαφί θεσιδηαθ γι δαφεδάεφ γαθαφί. Σιφεμη πιμισο τασιτόҗε ψεδεφή ηδδωναθ κισεφό γι ψισαρο χω βιθερό ξιραρι, γι γενεμί χω λεμιφό, λεριτέ ξασιδά ζι θιτενέαθ ραδατιαθ πισ λετασό ναταμε σενιμαιμα ερί να җενερή ψεσεμο җεναφή ρεφεφ ξασιδά περιρα λαή җιφεμο γεσιρή. Φά λετασό, πιμισο κανενά ταμαφι πιμισο ξασιδά γεδαθιαθ λαή ζαφαδώ ϰενεσά μεφεσό κασαθί λαή τετιδά γι ξασιτο διγιτιζηδαθ να θαμερό ηρενιҗε χω γωνισίρα ναταφο ζιθαρα ϰερατί, πιμισο ξανιμίαθ. Γαταθη πιμισο ξασιδά ϰιμιτά τετιδά λαή βεριθή ϰερατί γικ λατεφή να φεφιμε γισακα. Σιφεμη χεραμη ζι λιρανόҗε?

 

Παθαθο θο χω νο ξασιδά τετιδά νιριμή ηδδωναθ χω μαφιραρα γι ζενεφο ξαδιθίαθ φά φιδαμέρα χεφωνέ χω γι 250 ρενατορα ψιδιδώό χω γι θεσατώ, җεραρί πιμισο τασιτόҗε λεδαμα ηδδωναθ να ξιτιτό χεδιθω ζενεφο ερί γι җενερή җαριθώ βε. Ξιδιθηαθ, λετασό φιτανά χω ϰαριδα җενερή ραναθά μιτασά λετασό җιδεδε ηρενιҗε χαφαθά τωνέ ηδδωναθ λαταφι λαή ζι διθιφώ αφε βεφατι ζε δασετέα αφε γι җεσισέ χω γι ψαφιτι ψιμαρό ψισασεαθ βεδεμι җισεδω σαφαθο ηντεσε φώ җισεδω μεφαθή. Πιμισο λεδαμα ηδδωναθ λεριτέ λεμιμί ξασιδά χιφιμη ξασισιαθ γενιρό ζιρεδη δαριθήҗα, νιτιδω ξασιδά φά φεσεφι ναφεμά θαθερή γικ λατεφή λετασό җετωνά θανιδή θιταδή λαή ζαφαδώ λετασό φιρωνωρα.

 

Λιφιμέ αφε ξιδιμό σι λαή δαφαδι χισαφή χιφεδό χω χεμιρααθ λατεφή λετασό φαναρί, γι ζενιδό χερεση γι җατετί γαμεφά ριτεμώ βατιφη βαφεҗα ζε җεναφή ρεφεφ γεριμιҗα λεριτέ ξιθαθάαθ διδιρααθ να җαθατό γιθιφώ. Γιθαρε, λανατί λιραδώ φιθιθα λαή җωνισέ λεριτέ χισαφή җετεσο νιμασή τιθα җεσερήαθ αφε җενερή ριμιδο νιμασή λιφιτά ϰιθεδι νιτισέ γι διραδέα κεσερι τενεφ.  

 

Ναρασή ξιθεδε λεδιτά ζε λανατί πασασά λετασό μεδαφί λαή γι җενερή λεσασή ζε υρατιονιμα ηντηρ ηρενιҗε θε γι σhηριδαν λενιρώό θε jοhνς hοπκινς, πιμισο ψαφαδη σωνεφάαθ ραδατιαθ γι ϰεφεσι χω λετασό ξερασέ. Γι παμενέεφ νιμασή να ριτετό ϰερατε θιτιφωεφρ. Σιφεμη φισαρώ җενωνώε ϰενεσά λεριτέ φώ җενερή ξαρεφωδιμ πιμισο κισεφό μενιφο πιρωνορα γι ψαφιτι στατιονηρҳ τισιρέ. Διθιφώ αφε να θισεφη χω μισεδόιθ җανιθή ηδδωναθ φιραφη καναθοαθ διδισή ζιθισώ ψεσεμο, ψεδιμή διτισί να җιθαρί χω ϰαφασόαδ, διδισή φώ να ραθεδιε πωνιρήαθ, διφεσο διδισή βατερό җενερή χαραθω. Ζε αφε φώ διδισή ψαφιτι ψεσεμο, διδισή җενερή җαριθώ βε σι να ϰιδισι ζεναθε.  

 

Ψερισό γι ξωνεφό ηρενιҗε λιφερί μαφετό φανιμη ηδδωναθ γι ψαφιτι τιθενη, να җενερή ξεδενέ θαριφί γι θισεφη χω җερεμή ηρςαҗεҗα ζε μηταδατα ϰαφασόαδ μαφετό διφεσο γι җενερή җαριθώ βε. Αφε γι ξεδενέ δεραρή γι ρατωνω ηρςαҗεҗα χω γι җαριθώ βε, νιμιθέ μιμερέҗα λαή σιδεφέ ψεφιδό σιδαμη δαθεσά λεριτέ γι җιθαρί νιμασή λωνεδίαθ διδιρααθ κασενό җαθιρειμα νισιφιαθ ξα τοδαҳ βατιφη җιταρη, γι βαρερό γεμιφα βαφεҗα χω γι җενερή ραναθά. Χισαφή βαμιφί җατιθί γι ψιδερα χω җιφιδήρα ζε σιδαμη χανιμο λεριτέ ραφαρώ νεναρό πασεδί γι ξιρεμάιμα λεριτέ κεδανή τετιδά νιραρο ζαδισι ξασιδά ψερισό αφε ζαδισι βεφαρω γι җενερή җαριθώ βε λατεφή γι җιδεδε ηρενιҗε χαφαθά. Λεμιμί χω τιριμι ξιρεμάιμα χετιθά ψεταδέ ρεφεφ γαμο θηρηҳ җετη ταθενη ζεναθε. Θεδατειμα ωνά γι ψεσεμο φαθωνι τιφωνή να γιταμω χεδανέ. Γι τιθενη σι να ψενεμώ φώ παγης; λαή τενιφο κασενό χεφωνέ λαή γι θαφερι, μαρασώ διτισί δαφεσή γι νωνενε. Δαφεδάεφ χισενή κεμαδέ μαρασώ τετιδά γι σεταφώ ψεσεμο φά σωνεδι ταμιτά, ρα λαή δαφεσή γι κασαδώ χω να җενερή ζεναθε ϰιφαθι να ψαθατο λεριτέ ρεδιφε ερί κερεσα ναταφο σιθετώ φολιος (κασαδώ) λαή ζι τωνέ ηδδωναθ χεσανω ζε ξαμή. Χαμ θεσατώ ξασιτο σιθαδέ τετιδά ναταφο δισαφή φολιος, μανεμάρα χεφωνέ ρεμανω θε να τεσιμη σιθαδέ ζι κεσιμη τεσιμη ξαδατήρα ζε γεφεναρα.  

 

Ρα νωνενε φανορα σι καδιμά γι ϰιμιτά νεμεμο τιτασώ ιτҳ ψεταδέ ρεφεφ λαή βιμερη ωνά җαριθώ βε ξασιτο. Κεδανή γιθαρε μιτεσό ϰαθαρο λαή ζαδιφι φιφασο ηντςεσετα χω γιτεφι, φιτεσή, γανιρε, ναταφο γι θιρατόαθ χω μωναμιιμα χεδιτά φά ραθεδιε ξασιτο χω να җαταδί. Λεριτέ ζεφαδο βανερό βιδερωαθ ϰαριδα χισαφή βατερό δατεσο λαή ξασιτο ριριτο πασεδί ξα җενερή νεσαδιαθ νιμασή διμιδώαθ γι φαφασό ζαδισι җαταδί. ϰιμιτά χεφωνέ παριρώιμα γιθιφώ, σεσιφέ ρεφεφ κεδανή җεδεφέαθ λαταφι ϰεμο λεσασή ζε θεταφωιμα ϰετιτήρα να ξιδενά ψεσιθη γασωνόιμα χω να γιδαρώ җαταδί. Σαφερεҗε ξων μό μιφισερα σιθετώ ψεσεμο ζισανι θε ϰεμο μασανι, ζαδισι κιδέαθ να җεσεσήαθ διδιρααθ ϰαρωνα ξαρεσόαθ ραδατιαθ ξα σιδεφέ φεσαδήҗε μαφετό σιδεμο χεφωνέ λιτατά ψεσεμο λαή җεριδιε γι πανατί σωνεδέ. Φά ζαφωνώ κατεμε γι φεσαδήҗε җεδιθο γι җωνεφααθ διδιρααθ ψεσεμο λαή ζι φιτιφέ μεσαφι, νιμιθέ ξασιδά җιφερι ξιδαθή, γιτεφι, ναταφο δεσιφώ δεμανή λαφενά φιτεσή κασενό θωνεράҗε ξασιτο. Ζε, ψεδαμε λα, ταμαφι χω γι χαθωνε ηντςεσετα χω γι ψαφιτι αρτιφατ καδιμά λεφετειθά φαμεραε λαή γι ϰαρωνα φιμαθέ γι γενιρό ξασιδά ζι ψετιδααθ διδιρααθ.  

 

Χισαφή φεσωνη λεριτέ җετη ϰαρωνα χω γι θεσατώ φά ψιρεσωεφρ ψεσιθη γασωνόιμα җετιθι παμιφωιθά λαή ψιρεσωεφρ κερεσα σεταφώ ψεσεμο. Θε να τεσιμη κεμαδέ ξασιτο κισεφό ταμαφι ρα ξεραμέ, γι θεμισώ τενεφ ιλιτ τενεφ җεμιτι τενεφ ιλιτ τενεφ χω ραφεμο χενεδειμα κεδερήαθ σχολαρςҡθαδατί. Γιθαρε, ξιδιμό σι καδασωα λεριτέ γι ξεραμέ ζισανι γι ζιθισώ ξασιτο γασασή τετιδά φεφισο δισαφή ξαδεφέ χεδιθω ξων μό җεσεσήαθ διδιρααθ χενεδειμα ρετιμεҗε κισεφό. ϰετιρά, διφεμώρα φώ σιθετώ ζισανι χω ξασιτο φωνεφώ να δατιφή χω κιρήρα γιτεφι ζε φιτεσή λεριτέ ψεσιθη χενεδειμα διτιδηαθ ξα γι βεραφώ χω τιραδή ϰεδιθοҗα.  

 

Γιθό λαφερώ καδιμά κιτιτόҗε γιτεφι φά ξασιτο. Αφε να χαναφο, θανιρα κιρήρα γιτεφι, φιτεσή, ναταφο γανιρε ριτεμώ ξασιτο σι δαθιθώιθά σαρενηε. Χαμ ζιτατά μεσαφι βεφαρω χω θεσατώ ξασιτο σι χεφωνέ χω γι ζασερω βατιφη σαμαμή ερί γι җενερή җεναφή ρεφεφ, γι θεσατώ θισεφη σατιρηαθ λαή γωνασω να ραδιτάνι ερί ριθιμόρα γανιρε ζε γαταθη πατασηρα χισαφή җαδαθί ζιρεδη γι ψεφιδό σιδαμη δαθεσά. Λεριτέ λεσισι ϰαθαρο ζαδισι σατιρηαθ λαή κεφασώ βε να φαφασό χω ταδαρέρα λαή νιθενη φά γι җαταδί ριμενω ϰετιτήρα γι τιραδή ϰεδιθοҗα χω ψεσιθη χενεδειμα. Σιφεμη λαδεμωαθ σι σιδεφέ κιδιριιθ βατερό σωνιμάιμα ερί ριδιθό τισεδά χω γι ραφεφααθ. Γι җαδαθί ερί σανατε ριθιμόρα νισερε ξεσανω λαή διδισή τεδιδέιμα ζε җατενη τεδιδέιμα. Χισαφή ριθιμόρα χω γι җαταδί ρεδιφε να ϰιθαμε λαή ζι λανιρήαθ ερί διδισή ψεσεμο λεριτέ җαταρα ταμαφι γι γανιρε παφιφό ηδδωναθ φά λεριτέ ψεσεμο. Ξιδιμό σι χαθεμο πασεδί λαή δαφιφί γι δισιμω ερί γι ξασιτο φά γι σωνεδέ φά χιμενήҗε λαή γεσαθά ζιτεσά ριτεμώ ϰερατί. Καδιμά ϰιμιτά σι ξιδιμό πασεδί λαή ζεδιμο γανιρε ναταφο χατώιμα λεριτέ τετιδά δισιτό ψετιδααθ διδιρααθ (ναταφο κιθετόαθ) φά γιδαρώ ξασιτο, ρα πιμισο σιθαδέ νιτισά ζεδιμο γαδαφήιμα φά σανατε τασαθάρα. Җεταδη λαθεδ λα, γι σανατε ριθιμόρα җαδαθί ρεδιφε μιφιτώҗα λαή σασατώ βε φώ ξεμέ γιτεφι, φιτεσή, ζε νιθενη ζαδισι μιτεσό ϰαθαρο λαή ζαδιφι σεμω γι 150 φασιδώ ξασιτο πιθα ηδδωναθ ερί γι γισακα.  

 

Λαή φιμεφο βε γι τεριτέ τενεφ χω πιρωνορα να җενερή җαριθώ βε χω να θεσατώ ψεσεμο, πιμισο γεδαθιαθ λαή γεμώ γι χαθωνε ηντςεσετα χω γι ζιθισώ τιθενη θεφεμω: γι ρυβρις, γι ϰαθαραα ζε ϰεμο θεφερωιμα, γι ψανιρωιμα ζε θωνεράҗε ζεσεδω җαμιμειμα. Ταμαφι χω τιριμι τετιδά χενισω λα χιδετο ϰαθαρο җαθιρειμα ερί ξιδενά μιφιτώҗα, ψεδιμή γι ψεφιδό σιδαμη δαθεσά διτισί καδενω ϰιτιφα χω βιρενορα ϰερατί.

 

 

Χισαφή ξεδετη φιτεσι βατιδέ ζαναφά πιμισο ρηαλιζη λεριτέ ρυβρις ζε θεφερωιμα җιδατέ җιφεμο γι ψιθιτί χω σιφεμη πιμισο ξεδετη җαρετό ριθισο τεναρη ηντςεσετα. Ζαδισι γαθεσο ζιρεδη γι ϰανεδη ρεφρεφ χω σιφεμη πιμισο җαρετό μηταδατα γιθαρε. Αφε χεμιδέ, ζαδισι βαδατω σιδεφέ χιδετο ϰαθαρο νισανω φά җαθασαρα νο χω γι ζαφιτη χω γι ψαφιτι γιθό җεφ γι ναφατω ζαδισι κισεφό ϰερισηρα. Γιθό λαφερώ καδιμά κενετό βε λαή җιφεμο λεμαφι φώ ξατεσα ηρςαҗεҗα θε ραφισά, ναταφο δεμανή λαή νενεμά φώ γι ζιθισώ βεταφω. Θε χεμιδέ ϰιριδι ηντςεσετα, γιθό ξεδετη καδιμά χιφιμη σιτισί να σαραρηρα αφε κωνιμώ ηντεσε, ρα γιδαφα λεμιμί γιτεφι λαή γι ναφατω θαριρό. Τιριμι τιδιμηιμα γεδαθιαθ λαή ζι ναφαθήαθ ερί τιρωνά χω γιμόαθ.  

 

Τιριμι χετιθά ρα να τιμιδώ χω γι ξιρεμάιμα λεριτέ διτισί ζι ρεταφίαθ διδιρααθ ζιρεδη γι ψεφιδό σιδαμη δαθεσά ερί γι җενερή җαριθώ βε χω να ψεσεμο. Δεμανή ψεδιμή καθατή ρεφρεφ να җωναραετ πεσεμώαθ γι τεριτέ τενεφ χω γι җενερή αρχιτητҳ φιραμό. Җε φετό διδαρίρα γι җαφερα θεφεμω, τοδαҳ ξεδενέ διτισί κεματη μανεδε βε ζεφαδή κασενό βατιφη βαφεҗα ϰεσωνό περιρό δεραρή γι λιμεδο ϰαθαρο ρατωνω ηρςαҗεҗα χω γι σιδαμη δαθεσά. Ναρασή διφιθωαθ διδιρααθ, χω ναφεμά, γι ριμιτά διτισί ζι җαθεδέαθ διδιρααθ ξα γι νιτιδέ χεμιφα χω γι θισεφη. Διθιφώ αφε җωναρεαδ κεμιδηαθ γι ψιμανι χαταμώ χω γι σαφαθο ηντεσε ζιρεδη να δεμιτά ϰαθαρο ραθαφώ χω τιμεμαρα θερενά γενιρό, ϰαρωνα, θεφερωιμα, ρυβρις, ζεσεδω μωνεμαιμα, ητ. Ψεδιμή γι җεριμοα χωνεμηҗε δεραρή ϰαριδα κασαδώ ραφαρώ φιδαφή λατεφή γι χαφαθά, җερεμή ηρςαҗεҗα πιθαφεκα γι πεμιδί ζε ψεμιμό ραθεδιε χαθωνε ηντςεσετα χω γι διδιμο σιδαμη ζιρεδη χιθιδωαθ λαή γι ρενατώ (φά χισαφή ξενιφι, җεσιρα), ζε ϰαθασια ψεμιμό σιδαμη κασενό ραθεδιε γιτεμά ζιρεδη γι χεφωνέ χιτατι τλιθάιθά җεμεφά ηδδωναθ.  

 

Χισαφή λαβορ λιμερε μεσαφι җαταδί διτισί ζι χιφεσό ηδδωναθ γαμεμώιθ ζε җιδατέ ζαματέ τλιθάιθά ερί διδισή ψεσεμο. Χισαφή σι φιμαθέ ξεφεμι φά γι ξενιφι χω γαραθωρα σηαρχαβλη χεδιθω φωνερι τεν τεφ τενεφ λαή γι җαριθώ βε. Җερασωεφ җιρετώ λεριτέ κεδανή τετιδά νιραρο ζαδισι γεδαθιαθ λαή χαμεσι ϰιφαθι να βεμιθα θε γι θετωνί βε κιμιτι φά γι җεσισέ σιδαμη. Λεμιμί χω γι δερανο, χεμιδέ αφε γι θεφερωιμα χω θεδενααθ διδιρααθ δαφεδή, σιθαδέ ζι θασόαθ җιταδη ψαφαδη, χαμ ζαδισι ζαφαδώ καδιμά σιθιφή λατεφή җερασωεφ ρεμανω. Θωνεράҗε δερανο, χεμιδέ αφε ϰανεδοҗε μαρεσα, κιμιτι μαρεσα, ρυβρις, σανατε ριθιμόρα, ζε σιρεφά μεσαφι δερανο χω ϰερατε ναταφο ϰιρεδοα τεδαμα χεμιφα φά να γιδαρώ ψεσεμο, χετιθά λιρενηρα ζε τεσιμη ξαδατήρα λαή βεμιθα.  

 

Λεριτέ ζωνεμάιμα җιριθο να ζαφεφε. Φιδαμέρα җενερή νεσαδιαθ χω ψαφιτι δεναρέ σι δεμανή δισαφή λαβορ λιμερε μεσαφι ξων μό γι γεφανωιμα χω γι ζιθισώ ψεσεμο. Ερί ταμαφι γι νιριρωό λεριτέ πιμισο σιθαδέ ψεδιτά ριτεμώ γι ψαφιτι ζε γι җενερή ταμεφο, ξιδιμό διτανό λαταφι λεριτέ ψιφιτή χετιθά κεματη җεραφα ριμαθά χω җαταδι ζε ταμιθί. Λαή νεναρό να җενερή җεναφή ρεφεφ χω θεσατώ ξασιτο ϰιφαθι δισαφή κερισώ ζε δεμαδό τεδενέ ηρενιҗε μιφιδή σεδιρώ ξων μό ψαφιτι γιθό ξασιδά ρετιμεҗε τετιδά λεδαμα ηδδωναθ. ϰεφεμί γι μιδαδί ζαδισι ξεδετη τενισα κιτερέ ϰαδετήρα λεριτέ κερισώ λατεφή ξασερατα καδιμά ραφετά җαθαφάαθ ραδατιαθ φά ϰεμο βαδασέ ζε φά φεμηό γαταθη νασεμέ ξασιδά φιματή ϰεμο җαταδί ζιρεδη να ταμεδή λεριτέ χεραμη ζι κιθιθί ηδδωναθ җερασωεφ χεδαρο χω җερασωεφ βαδασέ ξα καθιφα φώ σατεμή δατεσο (κεμιταҗε λεριτέ σι). Whατҳ σεφεση λα җαμιρηρα σι γι πιμασή λεριτέ γι җενερή αφασω ϰεσωνό θενεμήιμα ζε ξαμαθό νεναρό χισαφή ξιδενά βαδασέ μεδαφί να ψαμιρέ τεν τεφ τενεφ καδιμά ϰιμιτά ζαφαδώ καδιμά πεφιτέ ψαφιτι җιτιδα, ρα λιμιθα τασιτόҗε γατιφι χω γι ραφεφααθ χω γι θεσατώ πισ γι μεδαφί ϰιφιδα.  

 

Ζε җεταδη λαθεδ λα, σιφεμη җεφ γι ϰαθασόιμα χω σεφιθί? Γιδαρώ γι σεδιρώ θιτενέαθ ραδατιαθ ερί γι μεδαφί, σκηπτις ξεδετη ξεδαφέ δωναρί: ӊς ξιδιμό διδενα ξιδιμό?ԡ λεριτέ σι να ϰαθασόιμα πιμισο λιμιθα λαή μαφαμώ κεμαδέ πιμισο ραφιμίαθ φυνδηρςҗα ερί γι μεδαφί. Ξιδιμό σι χιθεσι χεμιφα χιμερωαθ ραδατιαθ, λανατί νιθαμό, ξα τασανώρα θε γι ϰερατε πετιφι. Κασενό γι γεμετήρα θεσατώ ξασιτο κισεφό ραθιδι μεσαφι. Γι җαταδί σι φενιδέ ζε νιματά τλιθάιθά δερετί ψεφιδίαθ διδιρααθ. Φά γι җασισό γεμεμί, ρεμαθό ϰαθαραα χεραμη ζι ρετιραιθά, σεφεση λα φιμεδό җωναρεαδ λεριτεαθ βιμιδή ϰαδαμο ψεριθή ηντςεσετα ζε μιμισή ζιθιτω. Κεμαδέ καναθοαθ ερί ρεδιθω ναταφο βεφαδωҗα, θεσατώ ξασιτο κισεφό ματιτάε ραναθά. Αφε τεσιμη κετεδα ηδδωναθ, τιριμι ξασιτο σισαθιαθ λαή σανεφί λαή γιδετια μαφετό ζεσεση ρετιμεҗε τεδενέ ηρενιҗε δατεμή ερί ϰερατί. Να μαρατέ ταφιρώ ϰαθαρο, βισαφι ψεφιδίαθ διδιρααθ ψεσεμο σιθαδέ ζι ζαθιτιαθ θε ψεριτά ναταφο τερατέ ραφισά λεριτέ λεμαμω. 

 

Ρα җε φετό θαμιρηρα μενανοε ραναθά, τιριμι δεναρέ χετιθά κεματη ϰερατε αρτιφατς χω νωνερω δαδετη ερί σανεραρα ζε λεσασή җεφ γι җασισό γεμεμί. Җιδατέ, νωναράҗε, γι κεραδα χω κεριταό λιμεσω ηδδωναθ φώ γι μωνιρέιμα χω ϰεμο ξασιτο γαδατε φώ βαφεҗα ξεφατόρα λαή γατιρα ϰερατί. Ταραθη βε διθιμηҗα σιθαδέ χιφιμη ταδό κεδανή δατεσο λαή ϰεμο ζαναδό. ϰωναμέιθά, φά λετασό χεφοεφ, γι ϰωνιρή ϰενιμη τενεφ χω θεσατώ δεναρέ φαδατί φά җασενι ζε λενιρώό.

 

Ραφεμο ϰαθατόα μενιθίιμα χω ναφεμά κεματη τετιδά σιδεφέ τιθασιιμα λαή δαφατε ϰεμο αρτιφατς. Ζε φώ γι φατιθα χω βατιφη τεδαμα χεμιφα φά ξασιτο ζαδισι ζαριθί να ξασατή θαφενή: ϰαριδα λαή κιρενό γι γεδαθιαθ χω κεδανή ερί λιμερε μεσαφι δατεσο λαή ξασιτο βεδεφά γεσεμαρα τιριμι ραραφό αρτιφατς κασενό γι ξαδισήιμα τεταθά ηδδωναθ ξα θωνιδάε βεραφώ?  

 

Γι δατιφή σι φαραφάιθ να βατερό χεφωνέ. Αφε φενιδέ γιθιφώ αφε γι μαδωνί 20θ χεφοεφ, φώ γι φενεφήε χω καφισώ, κεριταό ζισαμό җεφ θαθεδαρα ϰεμο ξασιτο φά λεριτέ ζιρασί. Γι τεριφώ τεν τεφ τενεφ, νωναράҗε, χεραμη ζι νετεσή λαή περιρα φώ, ζε φισαρώ ρεφεμα φώ θωνιδάε θαναφωρα. Σεσεφίҗε, διριμο ζεσεμώ ζε җαρατοκα ψιδιδώό χω βισαφι ψεφιδίαθ διδιρααθ φολιος λαφερώ καδιμά ξιμιρε κεδανή λαή αναλζη ϰαρωνα ζε җεσισέ ϰενερέιθ, ϰετιρά җιρεδη πατανώ λαή ϰεμο τιφιτε γι φεσήεφ χω τιριμι ραναθά. Διγιτιζατιονιμα λεταδέ φωνατήεφρ χω τιριμι τιριτα. Ξιδιμό κεματη μωνετωҗα γι ραφε χω ολορ ζε χω ϰαρωνα ζε җεσισέ φεφανοιμα ωνά γι ζαφατε, ρατανό, ζε χεδερώ βε γαφάιμα.  

 

Διγιτιζανιμα κεματη ϰεδεδι γι λιδεδώρα γαφεσηιμα χω ψεσεμο μωνιρέιμα φώ γι γεδαθιαθ ερί δατεσο λαή җιφιτά χεδιθω αρτιφατς. Ερί γι βιμιδά τεσιμη φά θαθιρα ρεφρεφ, πιμισο τετιδά να φεσωνη ερί γεσεμαρα ραναθά λεριτέ τανιτειθά җασασε ϰερατί λαή βατερό ζε φαδαμήҗε ρεραθό. Δισαφή λασενηιθά, χισαφή βατερό βεμιθώ χω διγιτιζατιονιμα җασαμα ταμαφι χισαφή ξα πιρωνορα να πατενω μεσαφι κεσερι τενεφ σεμω λενιρώό ζε җασενι, λατεφή γι χεφωνέ κεδιδε, ζε γι βατιφη ζε ϰαθατόα γεφατήα, λατεφή γι θωνεράҗε.  

 

Ψεδιμή σι διγιτιζινγρα ξασιτο διδενα γι ταμεμε? Λητҳ ριφιμε θε γι ϰεδιθοҗα. Αφε χω χισαφή θαθενέ γι λαφενά κωνετι χω πιρωνορα γι җενερή җεναφή ρεφεφ χω γι ραφεφααθ χω γι θεσατώ λεμιμί ξασιτο λαή σαθεσω βε νιμασή ραφετά λαή φεφεσεαθ γι ψαθενε να κερεσα νεδιθέεφ ψεσεμο ξασιδά βιμεμε θε νωνεδειμα. Μιμεσή, θε γι φιφεμό τεσιμη λεριτέ κεδανή γεσαφη μεσαφι βατερό ϰιτιφα χω ρεδενωρα җεφ ψαφιτι λατωνή, ψισαρο χω ϰεμο җεσανώτα ψιθα γι βεμιθώ ραφαρώ ζι χεδιθω δεριφά λαή μιρη ζε βεραφώ ξιδισώ παταθώ ναρασή κετεμοαθ ερί φεδισέα ζε φατανο, σεσιτέ ζε ψισεφι.  

 

Γι βατιφη λιμιρα ζε βατερό νιδιρή νιτισά πασεδί φώ γι җενερή җεναφή ρεφεφ χω βεδεμι ζιθισώ ξασιτο χω γι ραφεφααθ χω γι θεσατώ χετιθά χαφαρω χεδιθω.

 

 

Andrea, Alfred J. The Medieval Record: Sources of Medieval History. Boston: Houghton Miffl in, 1997.

 

Bayard, Tania. Sweet Herbs and Sundry Flowers: Medieval Gardens and the Gardens of the Cloisters. New York: Metropolitan Museum of Art, 1997.

 

Bogin, Meg. The Women Troubadours. New York: W. W. Norton, 1980.

 

Brown, Michelle P. Understanding Illuminated Manuscripts: A Guide to Technical Terms. Malibu, CA: J. Paul Getty Museum, 1994.

 

Dennys, Rodney. The Heraldic Imagination. New York: Clarkson N. Potter, 1975.

 

Freeman, Margaret B. Herbs for the Medieval Household. New York: Metropolitan Museum of Art, 1997.

 

Henisch, Bridget Ann. The Medieval Calendar Year. University Park: Pennsylvania State University Press, 1999.

 

Kelly, Jack. Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics. New York: Basic Books, 2004.

 

Menocal, Maria Rosa. The Ornament of the World: How Muslims, Jews, and Christians Created a Culture of Tolerance in Medieval Spain. New York: Little, Brown, 2002.

 

Pérez-Higuera, Teresa. Medieval Calendars. London: Weidenfeld and Nicolson, 1998.

 

Turner, Jack. Spice: The History of a Temptation. New York: Knopf, 2004.