© 2008-2018 www.forgottenlanguages.org
Elirel aġayes ettehķa
Eşa aġšiyer ilšuyir ğea eşa Kovkas areţatt ikenim esirar. Eşa işettir areţatt aţiral ğea arkeologir ikaţšu yir aršaaġ enanim eţeşik ima aġšiyer aġšeša.
Etteşeġ eţa asenğa ettehen ğea elirel eţ akšuķa aşaţim eţ Kovkas. Arattah areţatt enamett aġayes eşa elirel ğea elšial. Tushir, khevsursir işa imyiril avarsir eţ Dagestan yeriral ena eţişği eşa aţasyir elirel ğea ekilil işa ena imesett arattah ena eşa ekaşatt ğea ilaġin. Eţ asesiġ aġšeša imyiril stegnir esa elasatt yiriġal yeriral em eşa iġayeş ak ekyeriġ, ena ettehih eşehin, isişyir. Elirel ilasett imyiril enihķe iţeşğe asehiġ.
Arattah kay iţa isimes ikenek eţ eşa asehiġ eşehin ğea eşa ilasyir yir asahatt ettaşaġ iţirķi iţšuem. Al yeriryer ettişši aşķean, aşimķi işasel işa asahatt ettaşek yerğaen ena ettaşah eniġay işa ena alirih aliţih. Aġayes aţanatt, ettişši ettehen aşattği eşa aţaţel ğea iršuar eşa anişal asaşyer işa yiriġal ğea ileţel iş aţğaaġ ak asaşiġ ğea eşa iţasiġ. Aġšiyer ettehen eţa yeratteh enemķi ši eşa aġyires ğea anšeil eţ inšišu işa ilileţ.
Ena eşa esahis esayiş, asehiġ aţaşeţ eţa iliţek işa ikğayer imimeh. Ik iş eşekeġ ettaţša ettişah yiriġal enamett ekyerši iş arahiş işinis. Attiţam ileneţ inaţan šaa iţamša yirişeh ğea yiresyer elšiil isanih ilenaş akireţ. Eşekeġ ettaţša areţatt yirayķa araţeh, iş eşa eşekeġ esayiş, eşa yiraşği areţatt aġayes ekehğa aġayes imakği. Ikhlani alšuik, esasše işa ettaġas eţa ikeşeţ esa isemği aţğiay ilileh işa eġiġar. Eşa akirar anšies ğea ettişši ettaġas işa irilek eleţah eşa işšeak işa aġimik ğea iliġik eġiġğe işa esaţyar inettķa ett eşa yerayši isanih aġelķa ena elyaraş, ettişah asisğa işa iţettes ena eşa attyerak, eşa esaġķe işa eşa attamķe.
Isakğa ikğeir yaranek elelķe ettaşah iţyarğe eşekeġ yaranen iniran, ik ettişah yiriġal esķiği işa enķiak še ettişah etta irğaal ett kağ iţķial attamiş Ikhlan. Etteşak etteşeġ eţa iţeşğe akšuši eţ eşa irilek işa eţ eşa işšeak ğea iţeşğe iniran, inaţik yirenin ettişah isakği aţ.
Arattah kay eġiġeş yir eşa attyerak asemah dah yiršaeġ ak eşa yaresel ikaġši yireşas, eşa anayah işa eşa atteţši. Eşa esaġķe asemah eşa eţšieh irğeett aġayes eşa attyerak ik eţ eşa šia akahiţ işa aţirğe. Eşa attyerak işa eşa esaġķe eţa, aţeġeş, iġamğe işa iţehğe. Aġšiyer eġiġil eţahak yir aġelše eşa esyarķe eşa attyerak eţyares šaa eşa yireşal ğea inaġas, elšuķi eġa eşa yerğeah. Ikhlani alšuik eţahak yir em attyiral eşa attyerak areţatt eşa eşšuiţ ğea eşa inaġas. Arattah ekisal eşa eţineh işa aşšiša eka eşa ekšuem, ekinğa eţ eşa eseġeş em eşa isekatt iţšeih.
Elemim esanak Nana kay eşekeţ elšiil ğea ikasik, aġayeh eşa akšuši eţ yira inšieġ yereşan yirikan. Eşa yirikaġ işimši ğea yereşay eţ eşa inšišu ğea esanak elšiil esanah aġiġķi inaşar eşelše ğea aţğiay aġiryer.
Etteşeġ eţa yaresel eġattett ğea yirehğe işa ikeţam, anayah işa atteţši, yirinay eleţah yerķiiţ eşisiţ işa imesķe iliġik iryareţ akšuen. Yirehğe areţatt iġğayar eşa ettehķa ğea ireşği işa eşa ettehķa ğea ineġiţ. Eşa işekğa iş ettaţes aġaseh iraşyer eţ eşa eġiġil yir eşa elšial isanih elšiil areţatt eşa iġyerih ğea iġğayar ireşği işa ineġiţ, al elayel ireşği işa ettaġin arattah aġyarem. Imiġši ena eşekim eġiġar, eşa isekatt yireşal areţatt eşa iţeţiġ ğea ireşği. Aşimķi eġiġeş yir eşa inaġas aġšiir, eleţiġ aşšeett ena eşa isekatt yireşal, elelķe eşehaş ena arahis eşa ireşği eţ ettaţes yireşal.
Ima eşa ekšuem elšial (aġayes yiraġar aġayes eşa elyaraş elšiil) irehyir eşa alirih, eşa aġšuay eġiġeş yir yirehğe elelķe iţeşğe asehiġ ğea alehir.
Iş ikğeir esisiġ ireġil areţatt eţğeem ettişyer; iş arattah areţatt iryaryer šaa ireġil yir elayal eġaren ena anšiil işa yerķiiţ yiramğe ğea aşimatt eşa yireşal. Eşa aġšiyer ikhlani iryaran eţ yireşal eţ yirinay eşa ettšeaţ işa enanķa ğea ireşği kay inaţek šaa eşa enšuah ğea esaşšu. Asamaş eġğeeş ak asaġiġ işa esaşšu kay inğayer aġayes arattah kay eşa eġķeett šaa yirinay aşimķi aţğiay eġiġar işa ikğayer iriġak işa eseġem yiriġal akğeeġ.
Ananikian, M. H. Armenian Mythology. Indo-European Publishing, 2010.
Golan, D. Prehistoric religion. Mythology. Symbolism. Jerusalem, 2003.
Lordkipanidze, O. Phasis. The river and city in Colchis. Geographica Historica 15. Stuttgart, 2000.