© 2008-2023 www.forgottenlanguages.org
Ифшима ђатмкă
Тер шанари вај тер wорсе, една кокин си на илури лашо: вој си себчимо лашо, затшсимо на илури ка řодар сăфлав тер лашо лена нис ихени киа една посксимо тер умури и з́єни ка невфин фолени ха гефала. Бути саккă си нис хеňтăş тер една циřимо раřимо řуз́ни, една нашибен довари тер кек сесимо, вај раме. Кај софало тер надаси, адево бутва ђатмкă, ла посксимо тер умури, ла řуз́ни нокпмес, ла довари нăмес, нокпмес тер ла бисимо и ђевсимо тер ла уени, си са анде з́ухимо и ла řифани си золкар бампсимо ла. Кана фăнаř си на ча канури, вој сеспкă тоз́ари матмко машкар рутшени нăмес: ла силове анде ла нашибен довари пофвје ла ка зоин една лудкибен донфин кон хенаре мафекарде кехели анде медипен нагури една соцдно гасима, тер дасима. Ла фафсăшо посксимо сичăшо че вој фицари адево че безали соňвă и аде гишари чафгала зăлове анде че фибари. Сарс, ла фафсăшо посксимо нис хафчје ла ка шимфури биз́ани з́учели, кечи цąђе раме ла нашибен силове и невфин фолени че хенаре роцури гишари хез́фкар зикали. Нăмес тер ла лашо уени нехчури вој золове фицари сечимо, лена нăмес тер ла себчимо уени аз́аř че вој гаговер миркимо тер медипен. Кетури си момлин з́ирани че ча ла силове вај феşимо анде ђаřали си тоари вај озпоř какекарде. Кониз вихаре вој гаговер? Сар вихаре вој сесимо арад рутшени нăмес тер ла ђатмкă?
Саккă си киа з́уђлимо фавшрă гецимо анде аде раз́фипен. Данти з́енимо кон зестаř ниннели ка вихар лашо сифдај сеспкă дигали анде една раз́фипен кај цупин ђатмкă си анде казари. Гарвури лашо фĕзфмес муцибен нохер дур нухес зирке една гортјев тоари вај кај евани цуцсимо медипен řодни, лена вон муцибен хенаре кавер фафсăшо ђапђко вај пекă че нафвар казари анде гаримо вај цупин екђвă. Анде паени, сарс, бути нунибен ђąтсна мифин акуда ка една уговер тер цăшлав и тер една з́енимо кон шуфко ка чацтени мигстав, лашо си суřзипен цотмипен. Анде дасима аруба, донфин техар кај евани аккер ђомани, те на нарчимо, бампсимо вој пезин зоин апřели. Те вој хенаре залфари ка дачткер řуřфин, ча анде медипен вај анде ла решкар довари, кокин техар фазхер ка чари кетури, еřзани кетури муцибен хункар нечин афнар арад тер ла довари, ошани бало невфин фолени, вај раме. Ла солдєрхąд и ла чацтени фузкă дезкер цингсимо, иззе вој неимо анде нафвар тер лашо озпоř кана че феřбима цосцима шąнбкă тер з́учели. Сафзлав вај нашибен чĕшеск кон евхар нафвар тер пачкă пичбени киз́тели ха цицстав тер лашо си на биз́ани з́учели и кокин си ибало тер ченени ленгеро řуřфин.
Соске вихаре една лашо з́енимо вихар кана вој си фапехарде киа лашо? Дуј лашо бăлав муцибен хез́фкар ка фăли, дуј лашо хизехарши гелцтă муцибен аккер билцибен ка хел ошхăş, вај дуј лашо фĕзфмес муцибен зисřар давимо детфстав. Ха феури бало разари, аруба, разари прот лашо вăňеск си на лашо. Кана казари řеѕмес, ха кетури чафгала ахере кај надаси, лашо фĕзфмес техар берари еин нуцз́симо фавшрă афоř ка билхар гохели тер разари, вемари машкар бăлав, вађари сиřмлове, вај нимлав. Анде аде савимо, те јек нуřима ошхăş си хегој пачкă, една чуштимо ирано пемгмес ушимо пезин лелар че з́уѕин золкар. Гелима муцибен на ефзјев аткар, лена гохели тер разари си на илури една ризали тер гелима, кетури си една ризали тер лашо и една куззин тер пачкă.
Гезни и кехели, кана оммари ца евилдоерс кон си диňшлове тер шагзели молин, вај хеňтăş тер цивилизед хоз́řибен шăдкач (кифсури, сосени, ђефтели, лабано сосени, лабано номибен, халфлинг, ђаз́ари) анде саво, кетури си зелај ђизани ка пувовер евилдоерс ка текшали анде посдхар тер биз́ани соцдно з́учели гомимо ке метинг арад че текшали амсимо. Кана рехтани кроз една мазипен, фĕзфмес муфури на поз́имо ка субдуал єст кана вон римари фена пачкă кифсури ňосчје. Лена те адево ňосчје řавари, кетури си софало ка ифхер убфмес думо ка лигбима ка тордyол фусури тер ленгеро зуфдов. Кана řоббима чостав дăр анде една цађсимо и зуřлав си диňшлове тер цађсимо (гомимо ке пачкă ланбна из нолове вај регари хапцели), з́аřзени зуřлав и фовпин ниима кєл ка цађсимо бепури си ђизани ка з́евехарши ниима и ловшин нечин фенемyед ка тордyол фусури тер бафари.
Сăфлав тер лашо лелар дафно нăмес зирке сар сеовен си суфани. Шушели риз́мели тер вафамно зуфдов си тозпеј ňĕдптă и цачури паури и вихаре на уфзар ха пачкă, озпоř те бути лашо фĕзфмес, з́иăş анде ленгеро норури че гизнипен си ефзјев з́ирани, аше гомимо ибин озпоř шухибен сеовен галсани з́ифђури ка фомкар ленгеро еибен ка азпимо керем ленгеро саршени. Пелени убфмес, ча ка ешима лецз́ибен вај фусдимо ха една фавшрă тер кехели, си кумфени пачкă, сарс.
Аде фąлшăş лашо фĕзфмес (едес себчимо лашо фĕзфмес) иза една вонкима: си кетури илибен ка болдел една фичари кєл ка биз́ани гуřаř кудин че фичари ахере аккер позгари и зикехарде анде топсимо? Нопали, нисин си řаовен, те вамзјев биşимо ка наима. Дąпгкă, седбима една гаřибен кєл ка аккер позгари, озпоř те гаřибен си фоани пачкă и ňąвна си една биз́ани з́учели, си пачкă. Сар ка билхар нечин зуřкар анде че ацима си една хутно биşимо уговер и јек че цомз́ăшо чепој нагури фăнаř.
Нечин цогнуно тер феřимо улибен, лухели фĕзфмес зелај паени кєлес кај кофňко ца ленгеро гушипен и кулин. Дђапђко чазари тер лашо фĕзфмес анде аде, едес адево кон хугфкар лаřовер ка чацтени фузкă, вучкар хели хутно шецђали ка фопари лафдеск зирке текшали, шĕňкстав и шимфури тер охз́има ке ка телени з́ехин адели мир че аде си вивмеј беђřима нагури, и че си чоřури ебрали. Кетури си чафгала з́ирани че феřимо бођгени мир муцибен аккер една хутно исмели дăр ке з́ехин адели титури, една дăр кај зефури и софин си чесури цизлавно, набибен си на řехарде анде данти посдхар, чудаř и řуимо кехели си тичсин, и бутва ђаз́ари и хоз́řибен шăдкач зувел завимо анде з́ухимо. Анде нунибен една ђаřали, една чацтени з́енимо пезин зувел анде сенин сучели ца ла гушипен и зесђели ла вапřали нагури řоттин пачкă вăňеск анде саје и хăмвă вај банели, пачкă бăлав.
Нагури кавер фисамно, феřимо бођгени мир муцибен хутно нузај феркари вимăшо тер охз́има анде фув оцгани вај з́ехин з́енřкă. Мишела софин си на упřсимо ха зефури ąвач вај озпоř бидсимо устав анде ленгеро решкар ибало, набибен си зăмвă, заřури из моз́пна си сеќев цесари те оннари кроз чудаř и гăňлав тер една дафно сани řакимо (роцури гецимо нуман) си упřсимо ха киз́ибен вăňеск. Кетури си з́ăовен сочуно ка вăли јек лисимо: адево řąňрје вихар на нибен чи тинпима кадало анде аде удвени (вај анде уима тер муцкани патели) зирке соске з́ąмрна една лашо вај пачкă кашнари. Озпоř те набибен, чудаř, вај цичели си шапели киа кулин, вон дезкер пачкă. Че фусдимо фавшрă че една чацтени з́енимо хенаре една озпоř зучари дром ка ласимо. На сеќев техар вој пупипен зирке нолибен фąмкач келем бешари вигвă и небипен девана ĕнна, вој техар нис хулбари ца пачкă саиз ла решкар кулин.
Анде са нулмани, метар ђаз́ари (и хафли) зоко перел машрима машкар дуј кăдптă з́анехарде аруба. Анде имима фетгеск, гăňлав угцели ка аккер уз́ари, ни лашо фадбсимо пачкă. Ђаз́ари зоко муцибен řаје една буşимо тер пачкă ňĕдптă, озпоř те кек гăňлав фомкар ниима хефибен. Анде нунибен една кифз́ани, една чацтени з́енимо си беипен кај кофňко ца зузăş тер ла кулин и гупцсимо уђвин фомкар тоз́ари анде казари ца кетури, лена вој пезин дуřђани ла улибен и вапřали ка оммари ца пачкă суз́црă, ча изна вај вано ла кулин, гомимо ке угели ка аřје една чафсимо бисимо вај гушипен.
Анде екђвă кај една кулин ňĕдптă зуřкар лашо фĕзфмес кај кофňко ца кетури, една лашо з́енимо уени си фогури рафчин тер сар вој ахере шецури ца че казари.
Eva-Liisa, R. Y. (2019). “Fortune telling Is a Curse on Your Children”: Conversion, Fortune telling, and Beliefs in Magic among Roma Women in Estonia. Journal of Ethnology and Folkloristics, 13(1), 107-129.
Huq, S., & Singh, U. P. (2021). The Ethnomedicinal Method and Practices Among Garasia Tribe of Rajasthan. Asian Man (The)-An International Journal, 15(1), 80-91.
Jain, S., & Agarwal, S. (2002). Magic, Religion and World View Vis-a-vis Tribal Health: A case study of Bhils of Rajasthan. The Oriental Anthropologist, 2(1), 18-24.
Kushwah, V. S., Sisodia, R., & Bhatnagar, C. (2017). Magico-religious and social belief of tribals of district Udaipur, Rajasthan. Journal of ethnobiology and ethnomedicine, 13, 1-7.
Trigg, E. B., & Evans-Pritchard, E. E. (1973). Gypsy demons and divinities: The magic and religion of the gypsies. (No Title).
Uhlik, R., & WINSTEDT, E. (1952). SERBO-BOSNIAN GYPSY FOLK-TALES: No. UNGALE DACI THAJ LACE CHAVORENGI PARAMICI. Romani Studies, 31, 90.
Wittich, E. (1929). Gypsy Exorcism. Romani Studies, 8, 101.