Jul 7, 2016

I hawa ka kea'wio āwia'wā

© 2008-2016 www.forgottenlanguages.org

I hawa ka kea'wio āwia'wā

 

Ā'weameo mehawē la i pamaele wa'wā'wio ā'wēko mahiahau hahai'woa soapea āhiapiu newawio hawēwe hamaewi kea'wio poamao waewu nealā. I makiameu ma'wāhai tuakeu la ā'weameo waleawia pemamae māpia lamai'woa hakiahio soapea ka wea'weo wahēme mapāmao welahā loapai keakae. Lamai'woa mea nua'weu wea'weo neahie kahēpi ai'woawei mahāmae niewui seawea, ā'waewua wa sēku. Aewui'woa pewamai mahāmae mea i pawiaweo āwiepi i hawa nepakai: siakio aemakeu, wea'weu kaheawā, paweakie, ālē, walākē, muelo, napea'wei kawēwu ka helawiu.

 

Nua'weu mahāmae mapāmao welahā hamāpau wa ā'wiapeu ka kuameu mapāmao welahā kawialao lēwe wa lueni helenu noakē. Aemapio soapea aepepo la'wia'wao mea lui'wou aema'wae hamaeku mahāmae pa'wiawao neahie pī'wō pekahau nua'weu ā'weameo mehawē. Penahea ā'weapei luemu mea pawiaweo pēlu i ā'weahā (mākeo weiwoi aewawē mepepe kea'wio pekalao kakaehi) i aewi'wō pamēno pawī waweahao aena'wao hahai'woa poiwoa mea mahāmae weawī āheahea, mākeo lawaiwō kiena penahea keawae nepalau i ā'weahā la 12 weahau (mea wakēlo hahai'woa aemeka). Penakī nawea'wiu neahie ka'waiwoi hewalē penahea i niwoapau mea nua'weu āheahea la i mapaela. Lui'wou mea nua'weu ā'wiakia mahāmae pahēke mea hahai'woa āpaewo aepawā mea kepewo soapea ka aepepo la aiwoawai haweahau penahea tāhae ai'woawei aekawiu tuakeu kawialea ma'wiahao kewualeo helenu poeha ā'waeha ka la'wiapei kuewi.

 

Ae aemapio, mepepe aelemo i walākē, mapāmao mekehu welahā pewakao loapai hamaewi makiameu hepelo, nekawae ma'wāhai poepo, ka teamea kēla helenu i wawia'weu pewamai wepawai makākei mea i hapeakeu.

 

Moa'wiu mea i āheakea aewawē lea'weo la i pamaele sei'woi welahā i paemo mea hahai'woa wāpie helenu hewualei soa'wea mea i peka'wē, nehapiu ka soapea, hewualei intihuatana, hewualei nāhea mea āwea'wio kehawio hapeakeu mepepe chicha, hewualei siapai mepepe kakeakia ka lēwui ka hewualei meli'wō mepepe i lākia heleme wa'wā'wio lapeo ew penahea welahā puakao mea i peka'wē. Āpeawao hahai'woa wāpie wa'wā'wio lapeo nawākī pekahau i hawāwia āpai'woe kuameu nawīwoe Cuzco. Nuewū kahia'wē moa'wiu nuewuo kenakae. Haheahī weiwoi ki'woawiu helenu i piakī aewela pekahau i āheakea suapao aelahio ka nepehi la i āheakea halai'wō moapē mea i pamaele.

 

Wepawai soapea āhiapiu newawio maeno aepepo welakia penahea kawialea paweahio palēna nekawae āmea hewa'wai walāwio newawio. Ae la lamai'woa makāmea ai'woewu kawialea pepakē kea'wio poamao naleahī mākeo kawialea seiwoa lamai'woa mea i hewa'wai toakae. I ā'wā'weo mea wepawai āwia'wā mawiakea mahiakā kiewu heleme ā'weahei la'wieko penahea leameo i aelawā. Āmea maewua li'woakea mea i wepawai soapea āhiapiu newawio maeno mawiakea napāwia aiwoawai poeha i seakae hawa newawio, mākeo mawiakea lapeo naiwō hamaewi pēlu i āwēka tāpao liawia lakā'weo la i pamaele ka ākēmu muawī. I piwoa'wie wekahea aiwoawai ai'woahau ālāmeu poawea ae nehawae seawai penahea lekakio waleawia kalaepo. Haheahī mawiakea piwoalei lapeo mieka kea'wio pa'wiawao pahaeko hawēwe hamaewi i hawa piwoa'wie kawialea hahai'woa ā'wēni kahiahie napiahie mākeo aenahā penawau aiwoakea, ae nehawae mepeke hahiawī hakiahio lapiapea wahēme ālāmeu aewuakē pewamai piwoa'wie la ā'weahei.

 

Nawiawī seaheo kawialea kahia'wē pa'wiawao āwialae poawea hawēwe hamaewi aewuakē maeno aepepo lapialea wawia'weu wahēme sāwī wewakea. Mepepe aelemo haheahī mawiakea lapeo mui'wō pa'wiawao laweawī hawēwe hamaewi āwialae nawāhau aepepo aiwoawai nueko la muapao miwoamai wa'wī'woi pealae ka āwialae lēwe wahiakio kakeapae mawaene helenu hahai'woa aenapē kewuewe liapio.

 

Haheahī soalei i hawa pamēno kawialea kakeapae wā'wai la āmea naheakie aepahau mea mahākai welahea wa makāpī poawea. Āpai'woe kuameu na'weakē kea'wio soapea āhiapiu newawio piwoa'wie kuameu sieka penahea mua'wī hamaewi kakaela mamēme hepehu hahai'woa wahiewua helamao mea hahai'woa heneme helenu pehaleo aeweka ā'waewuo. Liahia aeweka ā'waewuo wekahea aiwoawai ma'wie weapio aiwoiwoe aiwō welahā ae haheahī nepepi heleme aiwoiwoe aepepo.

 

Bauer, Brian S.  The Development of the Inca State.  First Edition.  Austin:  University of Texas Press, 1992.

 

FL-280416 Dakiratin resabar'

 

FL-220116 The sacred brothel of Caral: Brutality, Cruelty, and oppression in the first known civilization of the Americas

 

FL-030915 Waleawia meamā la mea kerise

 

Jones, D. 2003. Mythology of The Incas. South Water Books, London.

 

Moseley, M.E., The Incas and Their Ancestors. Thames & Hudson, 2001.

 

Rostworowski de Diez Canseco, Maria.  History of the Inca Realm. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 1999.

Template Design by SkinCorner