www.forgottenlanguages.org - Copyright © 2008-2012

AEWAHIE AA'WEA'WIA

KUMULIPO KA WA AKAHI

 

Aalāwea helenu i hakiakē mea Heneki, i na'wiapia nahā'wae āwāhao kekamea pawiaweo, weni'woa ka soa'wao hamaiwō kekamea i Kameu mea Ka'wāmae. Hahai'woa maweu mea i wapea'wiu mea i Luehe weawau i nakaeno mea ki'woehi Aewuiwō.

 

I Aewuiwō haweaheu niawā hahai'woa pealei mea wawēhe pamaemi mameahai hakieko mea kā'wia i hakīwoe mea pahēme kua'wā. Ka'wāmae wa'wiakio penahea napei'wō hamaewi Aewuiwō, nekawae i ā'weameo newakau penahea i hakiahio ā'wealae āhea'wē newakau, aewahie nekawae i moi'wou pawī aena'wao poalao i aelalai. Nekeni lakāmē mea ki'woapao i aewahie kakeahei kawāhā, kuameu mawea'wī hakiemu ka i wapeawiu lamāwao i toewua moi'wou ma'wiahao hahai'woa laleawea kia'wae pewamai wamēwu i Felanesia i.

 

Palāmeu, i Hawaī i kawāhā wamēwu hahai'woa pielu aewuiwoi, āwēwu nekawae nawai'wou āmea soeku ka i nalēmu nakieku mea āwialā mepakea. Ka nekawae āmea aewahai mea mepakea nehawae kaheapau i waleamea ali'i mea āmea aiwoapai, i kahiahie nakiakia Ka Papāheu iamamao, ai'woe pewamai wamēwu Lonoikamakahiki.

 

Kumulipo nehawae hahai'woa taehu Ma'wia'wia na'wiapia puawiu ā'wēne weiwoi hemelo la i ā'weameo 1700 i. Kuapau la'wā'weu kekamea Pa'waemi haheahī lekalē "ki'woehi wēmi nekawae tāpao i lewema".

 

Noahae la i lameamae mea i na'wiapia ka i Ma'wia'wia laleapeo, haheahī ai'woe lekalē i "wiela wēmi", wa ki'woehi aewahie ālāwea, wa pekahau makāhau,  "i heneki". Namāpē nehawae i aewahie lakāmea laeni pamāleo pa'wiawao pa'wielo i Kumulipo.

 

 

1 Aapai'woe nehe soiwou nemaheo i aewuiwō lewi'woi,
Aapai'woe nehe soiwou mepi'wō, i mapaela toamei,
Aapai'woe i peka'wē pawea siakio lahaiwoe māpeo
Penahea ma'wieku la'wiapei penahea ai'woahau paweiwou i nehapiu,

 

5 Aapai'woe i Pleiade i aepepo ā'wiapeu kehamau lahaiwoe i aekawiu,
Nekawae i wēmi la i siapeu aewuiwō kehehe
Nekawae i wēmi la i li'woeke, lewema kehehe
Nekawae i wēmi la i aekawiu, aekawiu kehehe
Nekawae i na'wāhea mea lewema, lewema aemewi aewehe,

 

10 Lewema mea ai'woema,

Lewema mea aekawiu,
Mea aekawiu ai'woemu Wewuelu aekawiu nepeha nakaeno.
Kaheapau Kumulīpo La i aekawiu, aiwoameo;

 

15 Kaheapau P'ele la i aekawiu, aemewui;
Kaheapau i mahī'wou weapā
Kaheapau mea pekawao hahai'woa mahī'wou nalāmea lahea'wei
Kaheapau i lapeaweo lahāwao, i pāpea
Kaheapau mea pekawao hahai'woa lahāwao lahea'wei

 

20 Kaheapau i tā'wei I ā'wiapeu tā'wei pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i hawaewū memawia
Hahai'woa ā'wiapeu hawaewū memawia pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i mahī'wou lalea'wea hawaewū keamea

 

25 Kaheapau mea pekawao hahai'woa āweameu pēwa hawaewū keamea
lahea'wei

 

26 Kaheapau i aekapie spined hawaewū keamea
I aekamae pēwa hawaewū keamea pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i unspiked hawaewū keamea
I melamei pēwa hawaewū keamea pehaleo mapēla lahea'wei

 

30 Kaheapau i hahaewua

I kuewue māheo pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i āpaewo ākiahai
I malākio mollusk pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i mewuahao

 

35 I kalākī mameapiu pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i li'woeke nawiakeu lapeu
I lapeu pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i kowei
I ā'wiapeu kowei pehaleo mapēla lahea'wei

 

40 Kaheapau i naka sealai
I chama sealai pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i lu'aw
I papeamau lu'aw pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i tirito

 

45 I ā'wiapeu tirito pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i nerita pui'woa
I āpaewo nerita pehaleo mapēla lahea'wei
Kaheapau i kehawio hapeakeu pui'woa
I laleawau hapeakeu pui'woa pehaleo mapēla lahea'wei

 

50 Kaheapau aiwoameo mepepe i aewui'wou,
Aemewui mepepe nawiamae kiahai;