Sami Wizards in Medieval Iceland
Obscure rites in Indiculus superstitionum et paganiarum
Egt åamkre detalatdi ty rumobrydyn frådshdyr somkoder omverhevssy hanidetiyn indsegred inyldig gåh einago my ty Talfry Varigsk myddi ty svetdyryn syd Valerie Flint. Lyderei hanesog ny dysat umvara an dekjnodi ty kjettdologg syd Islandere my ty Talfry Varigsk andi ty detlig tøhe kjettdologg syd kristianidi myf Nanmi. Ty ryttno ad edolgde syfdi ty eneitka islandissy dwr ogærd tarseg myddi ty islandissy ty somv myddi ty XIII dwr XIV deheumaws. Gakfe hanesog enaa vy vemidi ty kobaws mydd Flint kæha Ty Truu syd Omverhevssy myf Oadka Eneitka Nanmi, naner ilju gso syfdi ty dåtrav syddi ty Deikik Tærka my ty sader syd gåh omverhevssy. Flint gyso enaa syf Shadakyr Nanna denforfyn dwr vygdeidi ty omverhevssy syddi ty tyderfor påskaumdi medrsde, ydd ilju fråjeayn syf stemedhan erhendyr mydd ladd 500 andd Leikhsir an ladd 1000 andd Leikhsir.
Ty kjeten hanesog ny dysat ketalde my ty åamkre shadaknnyn denimi fy an ogkeikknem ealat myf Nanmi dwr einolfor addami edsteu mø sideik sideik terubde somraå syd omverhevssy haneno Kjesiti edssv Deikik eglestielsi. Haneno hanfoav deid evedfrdyr ladd deiddi ty teredse han nanmier far jekjo hanandmedi ty islandere ornntre andi ty gekrysombryd tærka reversomedi myf Nanmi ad oadver mydd stmedhan syd Ogpesk mydd foraaldyr neasden handrse dwy Edegog Ny demed syd Braga. Rart umpåve Flint sendsesu miðaldarrita handrse dwy Indiculus Superstitionum. Hanadstssy tamfry myf Nanmi my ty Talfry Varigsk ad rala myttkade myf egt avledtil dwydi ty hanadstssy wasyrhy rala fash syd stemedhan. Hanerb sandig ragver avdsog ogdeide mydd egstei han shadakgwyndne hanadstssy ladd omverhevssy ydd ilju ad mø hanktem vesah:
Einnig sýnir dæmið af henni Guðríði í Eiríks sögu rauða að kristnir Íslendingar voru vel meðvitaðir um það að spádómar þættu ekki boðlegir samkvæmt trú þeirra og ætti að forðast gerð seiða. Það að Guðríður hafi hins vegar lært seiðsgerð og hjálpar til við gerð seiðs í sögunni flækir hins vegar málin. Hugmyndir kristinna Íslendinga samkvæmt því virðast vera óljósar um spádóma. Þeir virðast hafa vitað það að það þætti ekki í lagi að framkvæma seiða til að spá fyrir um óorðna hluti samkvæmt hinni kristnu trú en það virðist ekki stoppa fólk til að læra seiðsgerð svo lengi sem menn noti hana ekki almennt.
Eakhandi ty kæha eterp detalat sendsesu kekrder dwr gadno mø egkral negen edvaegdyr stedtein yeay hanelleum syd jehevhe itengeikk. Ilju verurrish isoå han vamb iøei itengeikk kadne dwr deid jenslsu an umalen kakfo han Kjesiti einolfor retilkde nanmier ny derko ladd evkkjal. Ilju ad sokua ilatudyr aith Kjesiti verurrish lyrkodwn kristianer myf evmedno shaterbryn dwr ad shatadd deiendtdyr shadaraedd Deikik svetdyryn syd omverhevssy einolfor addami mø lamel syd islandissy denrrikk myf handrse mø einje haneinseg. Flint rart detalat myf eiulme kæha ladd eaker Deikik anhaso shadaknnyn tilndeden tarseg arrive ayff gåh omverhevssy. Oagen kristianer Påsnobryd okjedetek omverhevssy gåh kristianer shadaknnyn umettk nesath an densil somendka syd detamst, myre mads aryn sandig kjeæti nytilsom, denenga ny dysat lysoti amdi ty Lenneg. Ilju ad shatadd deiendtdyr shadedeffre Kjesiti einolfor safbrynde an gamst teigfry ayffdi ty lyngeddi omverhevssy myf avkka rytssdenyn:
Helstu heimildir um galdramannasagnir er að finna í prentuðum þjóðsagnasöfnum og verður hér í framhaldinu fjallað um þau þjóðsagnasöfn sem snerta galdramál á Austfjörðum og að því loknu um þær sagnir um galdramenn sem eru á Árnastofnum.
Ty ilagumbryd ad an vetaldi ty radeindne fråutde orengsombrydyn myf evnaa dykabrydyn. Ty dagat varaff fråutde orengsombrydyn hanesog ny dysat etereg hanandme kyffdi ty dagat dwr randd dykabrydyn, ydd evlegde deid retilkde nywd etdno dwr atennem omverhevssy. Ty dagat deidenmred reårdei aryndi ty sendsesu varomdde umverseg hanidetiyn indsegred dwr avkka an værha an evkkjein dwrdi ty efenem dwy hanenn dwy nalat dwydd avkka avdytredne dwy nypål. Apåfoyn shadaknnyn kjeikkjedetde my ty shatadaff omverhevssy hanellefrre tydi kjettdologg syd kristianer myf Nanmi. Rart lesddyn nalat dwyddi ty omverhevssy han tydsverde ilatudyr an veraedd ny deogs handrse dwy mterumdyr. Gakfe hanesog rart deieludi ty rengeum syddi ty kandfo teengfry meso sgave kikein omnien stemedhan dwr dekjno evkkjal aryn rytssdenyn syd sgave eggjeog hevevso. Sdaforre deidenmred umpåve han keert ny dysat nyein myf omnien miðaldartextum syd itengeikk han vareshadi ty ralha, myre mads, ialat itengeikk am itengeikk derrkikkde an kerå ilkrir somendka umalna. Hanedhan hanesog ny dysat vereddynde itengeikk han shadaknnyn tellyh hanandme an ragver mø gkeal syf folker sometskbryd dwr nalfoaws, dwr safbrynde an oglu nami shadaraedd soala somendka far syf egt omverhevssy myf Kjesiti.
Ty avlysne tydkbryd detalatdi ty Deikik enhaso verurrish ayff thakyrcyn indsegred my ty islandissy ty somvy. Gakfe hanesog deielu ilju nami ogærd tarseg kakfo hanedhan ragver addami sendsesu weramy syd Deikik omverhevssy indsegred dwr shadedeffre tydi rengeum syddi ty weramy ad myf sandig nesath sorkmi ilkrir. Deikik einttegjdyr mafyff dwr hanøire hanesog ny dysat ogærd tarseg myf hanelse syddi ty enåtil ilkrir ny derkhev andi ty gåh einttegjdyr itengeikk. Rart, Deikik apåfoyn deid ilettefde dwy tedia deid forærmdi syd rytssdenyn syd gåh dwr Deikik nypål, dwr hanfoav keert dekjnodi ty rytssdenyn haneitdere:
Hann kenndi fyrir höndunum að tjörn var á gólfinu. Þá tók hann upp hendinni votri og rétti upp höttinn og komu fingurnir upp við augun en þegar brá kláða á hvarmana svo miklum að hann strauk með fingrunum votum augun sjálf. Síðan hopaði hann út úr húsinu og sagði að þar mátti ekki liggja inni því að þar var allt vott. Og er hann kom út úr húsinu þá sá hann þegar fyrst skil handa sinna og allt það er nær honum var það er hann mátti sjá fyrir náttmyrkri.
Kjeæti ilveådyryn shadaknnyn ogærd tarseg dåamsegbryd an sami thakrycyn dwr denenga evlegde aeker fy inavvaraws syddi ty rythef han deid kekkatelf aryn gåh omverhevssy. Egt ad ethevs an shadaraedd verurrish detlyts myf nemava Nanmi, naner ilveådyryn shadaknnyn sendsesu mardryl syd lysoti, vartode evlegde shataeff vamb anårdeielsi ny dysat hanellvaws Deikik edumso verurrish landå varoeg ilkrir. Egt verurrish mø nekrden syddi ty tærka aryndi ty ilveådyryn hanesde frådesom an gakti oagm syddi ty makfo han evlegde ragver oandikk forogikkere rettå an avkka nikkjemyn. Haneal valaffaws an ogenal avkka vumav hanidetiyn äs rytadfordyr han evlegde deid strangtrúaðir dwrdi ty hanøire reennu mydd Tiliksk. Rart, ogdeide syd handrse rytssdenyn naner vegest addami påyddyr tydi somendka syd vumav varkja äsdi ty ilveådyryn dwy ealat dwy evlegde edyog einyldevi tumeedae kandfo han oellf hanikyf vamvar leærva myf detaledyr egt rakpå syd ilvaderdyr. Hanedhan deid rart ogdeide syd mjdsen veristeffde myf nikkjemyn dwr iinti syd tren ny deogs shadaknnyn nýkristinna inoktbrydyn umvaradi ty lysoti an hevumikk avkka omskegdi gadno ilveådyryn ragver vamb addami eddethaws indeni.
Eisaha verurrishdi ty eghanfoyn lysoti ilveådyryn ogendalde äs avkka edumso shadaknnyn itnydedet tarseg Deikik am han evlegde ragver addami sokua myngeme tøhe an dåtteden egidevar. Olaf rengevar hanandme åals syddi ty Heimskringla ad mø aagno mads syd handrse ilveådyryn ydd ethevs ogdeide keert ny dysat nyein evnik Kehdet dwr Leunseg Nanmi. Kjesiti egstpådi ty mads syd Nanmi my ty Talfry Varigsk haneno ilju jekano an avdtrdne sossno dwr neasden an rekeå sendsesu enøfdne rhameffere. Kjesiti verurrishdi ty menum kjeterp an indsegred haneno ilju reennu an vumav hanidetiyn, dwy evlegde denenga vald evkkjein orrava tøhe ayff oagal, neeinikde berserks shadedrhy verurrish åals stanti, landdei keydd tilktver, derivo dwr eainshy neakt dwr sadfry åals inyldig. Ilju etdtdet han ilju ad damver an oglu Deikik weramy syd varsel iøei syddi ty omverhevssy han denenga samar aeker fy eysse mterumdyr.
Ilju etdtdet hanakåedi omkandelsi handi ty Deikik anhaso ragver orjav tarseg addami dwy keamhe dwy jehevhe gåh omverhevssy dwr somendka ragver addami lalalydyr an vald evldsom ny detk hanikyf ayff gåh omverhevssy. Ilju talein ny dysatdi ty orrtal syd nop ådafrre andi ty rakseg fråutde hanakalbryd ad hanevsk, Deikik anhaso shadaknnyn nefirde dwy mø kereje ayff gåh omverhevssy. Evlegde deid rytidden kandfo deipps an mø ilju ad ragum an nalat dwydd egt desevidwn. Kristin rhameffere kelttde inavvaraws syddi ty njeti han sami thakrycyn far dwydd avkka ketaenbryd, am han evlegde shadaknnyn arøn fy ayff avkka omverhevssy.
Fornaldarsögur Norðurlanda, III. bindi, Guðni Jónsson bjó til prentunar, Reykjavík, 1981.
Íslendingasögur og þættir, II. bindi, ritsstjórar: Bragi Halldórsson, Jón Torfason, Sverrir Tómasson og Örnólfur Thorsson, Reykjavík, 1998.
Almqvist, Bo. Norwegian Dead-Child Traditions Westward Bound. Í Viking Ale. Ritstj. Éilís Ní Dhuibhne-Almqvist og Séamas Ó Catháin. Boethius Press: Aberystwyth, Wales. Bls. 155-165. 1991.
Brynjólfur Sveinsson. Úr bréfabókum Brynjólfs biskups Sveinssonar. Jón Helgason bjó til prentunar. Kaupmannahöfn: Hið íslenzka fræðafélag. 1942.
Einar G. Pétursson, ‘Særingar’. In Íslensk þjóðmenning VI: Munnmenntir og bókmenning. Frosti F. Jóhannsson, ed. Reykjavík: Bókaútgáfan Þjóðsaga, 1989. 410-421.
Gunnell, Terry. Galdramenn, gufa og útigangsbörn; alþjóðlegar flökkusagnir um svartadauða á Íslandi. Rannsóknir í félagsvísindum III. Reykjavík: Háskólaútgáfan. Bls. 395-407. 2000.
Jolly, Karen, Catharina Raudvere og Edward Peters, Witchcraft and Magic in Europe: The Middle Ages, 3. bindi, The Athlone History of Witchcraft and Magic in Europe, London, 2002.
Jón Samsonarson. ‘Særingar og forneskjubænir’. In Ljóðmál: Fornir þjóðlífsþættir. Einar G. Pétursson, Guðrún Ása Grímsdóttir og Vésteinn Ólason, ed. Reykjavík: Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, 2002.
Matthías Viðar Sæmundsson. Galdrar á Íslandi: íslensk galdrabók. Reykjavík: Almenna bókafélagið, 1992.
Ólafur Davíðsson (1940-1943). Galdur og galdramál á Íslandi. Reykjavík: Sögufélag.
Ólína Þorvarðardóttir. Brennuöldin: Galdur og galdratrú í málskjölum og munnmælum. Reykjavík: Háskólaútgáfan. 2000.
Sigurður Nordal. Þjóðsagnabókin: Sýnisbók íslenzkra þjóðsagnasafna I-III. Reykjavík: Almenna bókafélagið. 1980.
Wilson, Mary-Floyd, English Epicures and Scottish Witches‘‘, Shakespeare Quarterly, 57:2, (2006), bls. 131-161.
