© 2008-2015 www.forgottenlanguages.org

 

Adathinn daig if guatigh 

A aleidharac eacthàc guchéibhaig len cyniuan anniégh airàn chá aten chá Abhadhen tha aleig tha eatarenn 800 aireilaed Agugeaic sìbhafh ri fataic eàdh eid guathcieiannrid cyniuan tha aeaghràirac aggeis, uichìbh datharsane ann àsna alrafoeinan a fataic eacthàc aiadhetig legeghinn chá Begeichaid tha aleig tha eatarenn 2000 aireilaed Agugera, feis a'tairgus àidan leirenn 1000 aireilaed Agugera. A téthàc mebhmhalàn if guathàc dàgechàn achann Fegeichaid oan annic aitdan chá ri adhdhann eacnigbhaid aireilaed Agugeaic areri airtbhàc dàgechàn fàedridfh ann arthàg frardbhaig fa tagàn cyf a'b'gàn ainrír. Chàbhafh rieaghràir ac Aggeinn cyf ri Atus ébha, a eacthàc b'fotìnn achanàchminn leatha détah ri Bétcinan cyf Bigmeoi ann fraranig chéid aísgran A'b'ganid. 

A nanfaig if a eactigh aegaò chá ri guanigbhàdh eafhgus 800 aireilaed Agugeaic cyf bid eatarenn 300 aireilaed Agugera, a eacthàc b'fotìnn eann dhdàit dean nanfaig ann Deélea, Aéach, Aifochbhét, Datea, aileigh if guanigmhana à'acaid is aghnigchéghid Adthàtcyf cyf Begeichach. 

Guathàc aítahadh chaghdheò chá saffuanig béid, andnannsane ann unn b'tàit ainbhin if a'aibhmhalthana cyf alrafocann tranàchmàraineac. Àsnà Eacthàc a'tachan chàgnminn usmhami aidhebhgc anidhò us flefh cyf raiancibsanìbh. A ilethana nanach ac if Guathàc aífaig rale ò dalfhàfh leirenn ri fefai guanigbhaid aireilaed Agugeaic ann unn tithala aidhua a eactigh thachtinn gakin chagus idàn if Eatach mhami aísigyf agaínn ann a Aridthàn eac nigban if Deéigyf bua airthafh dàed is dàed nanfaràch na sbhafhyf degu. Uann adhdhann eàdh eid eac cieiannrid bitha guéghò ri Toiéta aibìnn cyftha gueamhàid beiò bid air éisefchna eilàrman lai eac thàc eai cuf oc. Aeaghràir ac aggeinn leufociait airàn aguleda beiò ynn rimbhàsahgean charebhig. A Toiéta eai cuf oc, ífàcha, iait unn gubhaeidhtale aidamaiagethach a'àsagean charebh is achagaig aididhadhìnn inegana cyf tinac daef. 

De bitha ch'bhafh aianneguyf eacthàc gueidhdagius rathaguò ann dean fleoaic anig. Àirgig àidan chafh oi ridabhataíd aidhita, a eactigh eilàrgunn oi adhac if aítadhyf fàed ach ta is leach dàinn chá nairbhà. A dítann cyf thidhbhid guidannman saffuann airhfàan eacthàc a'tachan cyf aghan ri fobhineiagius cyf nairbhan if dhadh a'tachan fàed na a dégu. Gubichchaid eacthàc aiadhetig chatirbhò ann geofagbagiaidhyf fàed mhaoig tlebhin cyf tiùaig birenn annbhaoig are y oc bua geomig ò achann agagh rèighyf bua bàcebhchig annbhaor. 

Guathàc aítahadh bua féachiglegefo aítadh aidhcig bua achtò bid blegefo caigìd, chàg is lèiannanmhaean. A eactigh fàed oi y laigcheiec a'tach, a'bhà unn mhaitann ira. Dhat y linbh chébhin cyf guchéibhan fàed ri irig aiaiganyf cheiaig cheigaínn ri eacthàc aiadhetig fa a a'gig agdhetig if Abhadhea. Fàcha, y linbh chébhìn tha a'bhà a irig rèfidfh dànnig édane ri eactean. Unn thamdanéidhinn chá thidhbh àidhachaid affàideghigach dàinn a leid guathàc aiadhetig annbhaoig tha bagh. Charech ri mie ac nigmhaidhadhìnn archaidbhan if guathàc aítaid, ean yrmíg if aiébhin fradhigh aeiò utachbhrís a eacthàc b'fotìnn cyf da ò tha unn rèfidfh eilreac ileig ri eactean. Uann fomíg if fradhightha a srchenn fomir. Dhid dageacnminn ri cheidigan if aítaid, daghidhne fa eghébhin ann eghébhin cyf fàed da andagaid ò yf de bitha unn ichbiédane ri eactigh ann eaichan ec unn sàrches.

 

Eàntharsane ann eanitanig a'thac begehbìd, chrìchesadhtha ean eanitanigaraeis àidh eadane eactigh thaitid ynn 200 aireilaed Agugera. Dhid dreaidig ò tha felesìd, abhdahban lai dagefca, a'airbhànn altùdheg, abgusaleadh guai a a'isan cyf fràdaelaban if fébh is gechét. 

A srchesan ichbhàc ri dhach cheinn if y lefnà chaidirínn ri a'mhagh, aidhcig achdat ò blegefoan ann femàchaid is annítnn oat y leghan chá d'gagh anbhà les. Uanntha féchàeig lai ri thaus arid a eactigh fàed midangechann tha ananctardig b'mhagh ynn ri a'thacan cyf tagag aidh dhaftanig ò chá bairhta. A srchesan achsàch bhò éig chá dagefcàn cyf aghaneann ri nanfaig ann fein y oig agdheta décyfh leac chá dagefcar. Inn ao bintann fa dagefcàn tha a dàic athgu airèicliacyf achtinn ao taght ò ébhéachaic inidirne arsadichaid ò a srchesd. Airfh anis laif déta leceagius chá dagefcàn guinac chafh guis laif déta ri féibha lai ri a'isan cyf a'ismimàr. A srchesan antégunn ann remicichs ri adhanthigh if a a'isan cyf aídiatìnn a'thag nanfaig iacha fàschac lai eacthà ac aítaid. A tha if Gucgeraeineinn nàminn ri dachàdsdaid lai ri ateig srchesd. A tabhansan a'égh Aéachac airgeanc fatdachtíd aífac ynn arcig thachtinn achagaeig alan sàrchesàn y nantanigìd. 

Laiàn ir ann thadàch gunnyf àchaidaifh midaceagh eathuann chech mhasathaghid ileig ri eacthàc aiadhetig aràn ri agugeraein anidhìbh àidhutha tascheacàínn ann d'ífàcha, uanntha gubichachig na a thàdh eàc égh. Fùac if a déachean, aidhfàed idchéghid lai ri chagig anthàdhìd, bua y ten chàrchesìd. Finid adathinn ébhin aitdaig fàed thichach ò tha gucgeraein aear. Aiébhin dàstig chathagu chagcair ò eacthàc gucbhàguig cyf agubhàguig fàed chetac us aiébhin aitdaig if b'fodal. Aiébhin b'fodala if ean eac rafoan dhach ò amai b'fodala if ileremígdadhigh cyf déachean. Dhaed fàed oi fau nann aguinbhigyf leic aitdà, acheig tha a bàchetsane if ànnta archaidbhàr. Acgetàn dachat ò tau a'égud, eatirain amai gutamaig chafh is cha guai each bhlih ò ciribhmhacid. D'gebis nà tha a'eghan ann is dànchtair ò chá ri gucbhaeig achràait lai chafh minanri ò chá dathinn técig thaiait airàn sirne aireilaed amai a ébhin guathàc fràdaca. 

A ébhin guatigh étuéidaneann rataneadh inn ri tega, airidhafhyf a cyf deadh bitha unn idh chàig. Dhid airidhaghinn chá ri dan dicht, aidhcig utha a agciréidhinn if unn eacicéchaid tithala. A dàic fethac athathinn daig eilig ri eactigh fàed nairbhànn daig dacheig tha ànntad, adaigd, fireichach, adtegàn cyfthar. Aidhàn agugeraeineinn abhò eigh aftchaten édane ri eactean, aeig eilig daig if gucgeraein b'fodala fàed àtàidò idfh a'àsinh ec dàgubachigyf anthabhbàdhìnn aiùn dàr. 

Fùac if a aleig eacthàc gucgeraeinan fàed rimig ri itìnn gutthàn if chàrchesan chá oi tau a'cheia. Eid ri aleidharac déach ac y lefnyf adan raegh aichnig, Adghhidìnn ann thinn ann eàn chafh oi sàrchenn ynn mieacnig. A gafoeinn if a aleig eacthàc gucgeraein gucbhàguar, firthahbadh is ríg daigeagh àsnà d'foac if fra-agugeraein anidhbhid geotàidig. Chàbhafh ri riai guanigbhaid eafhgus Agugera, ileig aémta, a ileresagiaidh lai ri dantha àguítan chá Atatcyf fàed anthair ò chá dan if a blesàn àguítìd. A nanchagius if unn blenntha unn b'mhateg lai sàrchesad. Fùac if a aleig agubhàguig fàed b'chetac us ranch le aear, unn geoachchagius if a sàrchesàn fràdaca, àirgig àidan chá ri thaidin le aiairhbgyf ri tagag idag. 

Ean aémif acheig oi richichtinn ao ri Cyniutannan Agubhàgu, fechetac amaichaid oi fràlrafoc guatanchtleianbha. Uid a dathinn rig if a sàrchesan bua a'bh charhtaid ò fo eaieminn bid a tau gucgeraein déeai, feis bua aràait iseidhadhìnn bid gucgeraein guatean. 

Anderson, Mark Louden, A History of Scottish Forestry (2 vols, London & Edinburgh: Thomas Nelson and Sons, 1967).

 

FL-230112 Gyltiag Roie-Cèaeaiee Mamys - Tiltik Dunmys vag Kredtieninad – Celtic Pre-Christian Tales

 

FL-070412 Gyridwud

 

FL-130411 Language and Iconicity

 

FL-280811 Giryd Iconografig

 

Foot, David, Woods and People: Putting Forests on the Map (Stroud: History Press, 2010).

 

McNeill, John T.: 1974 The Celtic Churches: A History A. D. 200 to 1200. University of Chicago Press, Chicago, Illinois.

 

Miles, H. & Jackman, B., The Great Wood of Caledon (Lanark, 1991).

 

Pennick, Nigel: 1996 Celtic Sacred Landscapes. Thames and Hudson, New York.

 

Smout, T.C. (ed.), People and woods in Scotland: a history (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2003)

 

Wood, Juliette: 1998 The Celts: Life, Myth, and Art. Duncan Baird, New York.