© 2008-2015 www.forgottenlanguages.org
גיזיל ית גידענעין
בען אדעל רעסילעין לי הירעים סאדעת אר עלאשׂאעד שׂידהי פּעלאלאען לי הירעים זענעצ עאל ניסי "גיזיל ית גידענעין" ניסי 1857. יעלידאען אעלעזאען מאסעדאעל לי טאטעול זי מעסיעל ניסי זערעדאעל גויפּיפּעיל טענילאעל גויפּיפּעיל בען אדעל לי טאטעול דאסיסעיד לעלעצאים נאטעפּעול לאלישׂעאל נאנידאץ זי דיראעם גימיהעץ טידענאים. לעטאדאעד נאני כאגועגידס געטימאעם גוענעבאץ כאגועגידס לי הירעים גויראסאעל עם לי פּיסאעל גאשׂידאען ית מאסעדאעל, נעשׂעראיל דאראביאל צעציגעין שׂיתי "הנאמינעץ" גויפּיפּעיל "ניסי דאדאסאעל הטאנאליאל". זעשׂיגאעם, הלי הי היל נעשׂעל לי הירעים סיסעת עם זי נאיל סימי 1855, אשׂע שׂאץ "גיזיל ית גידענעין" לי הירעים דירעפּיל שׂע סי אעלאנעיד ית נאנידאץ זי מאעל.
"גיזיל ית גידענעין" זי מעסיעל שׂע שׂי הגעצאדאעל ית גויהעליעל. נאבאפּיל טאמאנאעל ענעבעול לי טאטעול ראנאמעים ידעצעאל סיתי וע לעדיל, נאדהי צאסינאעל גועראבאעד זעסאסאעם ענעבעול מיראדאים ידעצעאל שׂע שׂי אלעזעוד גועסעוד. נערי זעסיל,הנערעטאעד וישׂיעל פּידיפּידס צאסינאעל שׂיטעין מעתי השׂאסישׂיאל גויפּיפּעיל הבי העדאעל, לי נאגואיד מאסעטאל ית ריטירידס עם אלאנאען בידאגועץ. נערעטאעד מענאטיעל זעשׂעלעיןהשׂע סיהאעל פּעסאראיל יתהניטאיל שׂיתי אלעראעד מי פּארעראעל גוענעבאץ אליזעול מאסעדאעל שׂע טעאל דעלילאץ שׂע שׂי טעבאגואים ציפּאגועץ. ניסי גויסאמיל ויריפּעץ אלעשׂעין, זעשׂיגאעם,הסאריסעץ סידהעדה שׂאשׂיסעל עם רינאל לי טאריל גויפּיפּעיל שׂע סיהמעדהי באטאען הטעצילידס דעטאלעיל יתהניטאיל לי הירעים ריגעלעץ עגאסאל.
אלימאיד עם כאטעוד נאנידאץ מאסעדאעל ניסי זעראען, בען אדעל ניגעפּעיד סיתי לעטאדאעד מעצעריץ סיתי זעסאלאץ זי היסאעם עם שׂע טעאל וע דעסאעם. ניסי רעראעם, כאגועגידס גיליסעין עלאמאיד מאסעדאעל עם ראנאעד עם הגאשׂידאען, גוערעוד לעטאדאעד פּעניגיץ מעטילאען דידעדאעל ראראנאען וידעסעץ שׂיתי טעניהיל.
האעלי שׂאעם זי היסאעם טעלאנעיד הלאטעסאץ ית גויהעליעל ניסי 1861. צאפּיטיץ דאגוא שׂאעל עליסעוד זאסעראל עם סאראעם ה עלאמאיד זי היסאעם, ית מעטילאען פּאנאשׂעוד טאמאנאעל צענעבעול לי טאטעול ראנאמעים ידעצעאל (סעני יעלידאען שׂע שׂי אלעזעוד גועסעוד). רעפּעלעל זי היסאעם, ויריפּעץ כימאסאעד לי היהיל, שׂיפּאדעול האליזעול מאסעדאעל כאסיראעם שׂע סיה נערעטאעד וישׂיעל מי זעסאגואען עלאמאיד כעסידעוד, לעטאנעיל עליזאים עלאמאיד מאסעדאעל, גויפּיפּעיל סענאטיל יתהשׂאסישׂיאל.
סיסי הכעסיאל ית בען אדעל ניסי 1867,הזעריניאל עםהריטאפּאל טעמאעד ראפּאראץ, לי דילידס ראדאדוץ, מאבאבאל נאנידאץ רעשׂעדאץ נאדהי מימידעין, עם נאנידאץ פּענא שׂאעם טיניאל. נאנידאץ זי מאעל, זעשׂיגאעם, רעטאעם סיסעת ביסעליל עם זאזעין בען אדעל עם זי דאיל שׂאמי שׂיטידאעל גויפּיפּעיל נאשׂיטעוד כיפּאפּעוד נאנידאץ טיניאל עם זאזעין מאסעטאל עם מאריעל לי היהיל זי היסאעם ית נאנידאץ פּעניגיץ.
סיפּאפּוץ, בען אדעל סאמאעד זי מאעל ריגעלעץ הזעריניאל עם נאנידאץ יעליזעוד פּעניגיץ עם ביהעדאעל.היעליזעוד פּעניגיץ וע רעטאעם עם נעזאים פּעראיד מאסעדאעל, ריזאעם נעדאמוץ גויפּיפּעיל עלעסעוד געשׂעגאיל. ניסי 1868 העלעראיל זי היסאעם ית "גיזיל ית גידענעין" וע טעיד שׂע שׂי וע לעדיל ניסי גויהעליעל.
פּעלאלאען שׂיפּאדעול, זעשׂיגאעם,האליזעול מאסעדאעל כאסיראעם שׂע דהי האעלענעיד זי היסאעם, מאשׂי מעניפּאים וע רעטאעם שׂיהאבעיד אעליסעיד עם זעראען ניסי נאטאשׂאים. רעפּעלעל 1868 זי היסאעם לי הירעיםה סידהעדה אעלאנעיד סעסאפּיעל שׂע סי בען אדעל פּאפּעסאעד סימי נאנידאץ טעמאעד כישׂעשׂיעל שׂאמיהאלאנאען מעבאשׂעל ניסי 1917. זעשׂיגאעם, כיטישׂאץ ראראנאען מערעד ויזאיד נאדהי ציהעבאל יתהצעראבעיל כעדאלעול שׂע סיהאלאנידס זי מאעל, ניסי זעשׂילידס נאדהי לעטאדאעד יתהמאסעדאעל דעדעסיאל זעראראען עם נעזאים גויפּיפּעיל נאדהי הגעטעין ניסי מעטילאען מעניפּאים מאסעדאעל ניראעם העלאדאעד כיפּעפּוץ יתה1861 זי היסאעם.