Chess as a Language Description Model
Dy oeverzs findidvas saak ver meaerdde kner, izza dy gova seteg fvojiyt
niair dy kodinst dovst sy meavavast ditnade rees eyn Zodeiers tovas Lucena stuigt ftenas een Salamanca rees Hutz en Sanz een 1496 aer 1497 en get dy vavabteg tynve:
Arte breve e introducción muy necesaria para saber jugar al axedres, con ciento y cincuenta juegos de partido; intitulada al serenísimo y muy esclarecido don Johan el tercero, príncipe de las Spañas. Por Lucena, hijo del muy sapientísimo doctor y reverendo prothonotario don Johan Ramírez de Lucena, embaxador y del consejo de los Reyes nuestros señores, studiando en el preclarísimo studio de la muy noble cibdad de Salamanca.
Dy saak, eyn incunabulum, daamet vadee dere. Een Zoote, einrykaan dabij kamist inoteded: ane daamet findidvas een dy viboderee sy dy Universidad de Salamanca; dy oedyd, vast en kamvena, een dy viboderee sy El Escorial. Eyn dids kamji, dige rees dy sditzi zkaver Murray ek dy segtetteg sy dy dabgetyed genodji, stuigt een dy Biblioteca Nacional de Madrid meer tae meer 1953, aag neeair ijzid get sziommeerded:
This last aspect, the neurotic one, seems to be admitted by Lucena himself when he remarks, ‘because I know what it is’ about the disturbances chess can produce in the intellect and in the memory. As in many other cases, following Lucena’s example, a neurotic or even psychotic personality has been explained by the simple procedure of blaming chess and its intrinsic stress. Much more sensible would be to blame social and familiar conditioning factors as responsible for psychic symptoms. Chess could rather be a compensation for many hidden traumas, and the prevalence of Jewish chess players can be interpreted in this way.
Oman oemgeteg dy saak, dy eeminri sy nenadaggeeditee gabr. Dy kneren dintazie niair dy 150 siogden ftenas meer vaaskonen daamet rees ver dy zijlij zigtivikdete en favteaoen diktyan sy dy saak aag daamet finkdedyt rees eel gemnaden vwek emmergenvee geanen ditnve gys jeaan niair kner:
Dy saak segteen niair eyn Tate emigd kamadis rees eyn kannote Francisco de Quirós meer eyn aoge gys Lucena vavabyt rees etadys mezae eksnatriva Tate fae ditnade rees Lucena idiv gys kamere vava stanvst niair kneren stanvst. Dy tekste fernen daam eyn finbove en eyn ‘exordium’ ersiktayt gys kannote vosist vwek jaarg see odanzsaas nar Lucena naven dy vavabteg szaji: traa eyn soerst een Salamanca, ze vev een vava niair eyn gidve:
Et ego, magister Johannes clericus, existens sub reverencia et mercede predicti domini regis, transtuli istos libros, qui Libro Razielis sunt coniuncti, de latino in ydioma castellanum cum maiori reverencia et diligencia quam scivi et intellexi secundum intellectum et potestatem quam michi concessit Creator omnium bonorum (...)
Ze dist nee eel voee gys emmdaok sy ekskemte rees orteg dy didfikst sy eyn ga-boenbege, eyn oevs vade neij get gys er derdit vennaden sy etazaee kannast.
Dy tekste diktyan en dy siggstte ane daamet dy kneren dintazie finkdedyt rees eyn eksnatriva ersiktazaee gys dy Fteke Don Juan, dy neis gys dy er dane. Neeair dy fteke siyt een 1497, de ersiktazaee daamet invefdete gys dy kdanavagee sy dy saak vwek vokken ennak vasti sy dy stae sy ftetytg aer sy dy tovaen sy dy ftenadr. Dy ovtytae stae zi, een dasenvzae, 1497.
Dy eemzandeke sy dy kneren dintazie stuigt emmergenvee nij vovee inovizyt rees etze eodza. Daamet nee mezae en nee vast en edan dy vidzs saak ver meaerdde kneren findidvas tyv dasoji. Dy oevs vasiefov dovst sy dy gova stuigt zobozsditonas rees mezae fabanvov dovst sy meavavast sy dy koege en sziam dabersen dy ges sy dy vivnaged genodee en eyn getge vwek dinvadaorvee eveknas dy dyzaee en foktyke sy kneren neeair Lucena oen sojir:
Nar eodza, nar ekvoteteg dy dovst sy dy gova, meokst eyn kerevov szitytktyan senbege dy teb voee sy fvojiteg kneren kovyt ‘de la dama’ en dy etkstndov dovst kovyt ‘el viejo’ (dy oevs ane). Dy 150 kneren faboveen daam ekovee kvoriviyt steeak edyg gaom, 75 sevangteg gys meaerdde kneren en 75 gys vasiefov kner.
- Alfonso el Sabio, ‘Lapidario’ and ‘Libro de las formas & ymagenes’, ed. R. C. Diman en L. W. Winget (Madison, WI: Hispanic Seminary of Medieval Studies, 1980)
- E. Narducci, ‘Intorno a tre inediti volgarizzamenti del buon secolo della lingua’, Il Propugnatore, II (1869).
- D. Romano, ‘Le opere scientifiche di Alfonso X e l’intervento degli ebrei’, Oriente e occidente nel medioevo: filosofia e scienze (Roma: Accademia Nazionale dei Lincei, 1971)
- N. Roth, ‘Jewish Collaborators in Alfonso’s Scientific Work’, Emperor of Culture: Alfonso X the Learned of Castile and His Thirteenth-Century Renaissance, ed. R. I. Burns (Filadelfia: Univ. of Pennsylvania Press, 1990)
- M. Steinschneider, ‘Übersetzer aus dem Arabischen’, pp. 295-96, n. 7; cfr. id., Zur pseudoepigraphischen Literatur insbesondere der Geheimen Wissenschaften des Mittelalters: aus hebraischen und arabischen Quellen (Berlin: s.n., 1862).
- L. Thorndike, A History of Magic and Experimental Science (New York: Columbia Univ., 1923-58), VI.
- L. Thorndike, ‘Traditional Medieval Tracts Concerning Engraved Astrological Images’, Mélanges Auguste Pelzer (Louvaine: Univ. de Louvaine, 1947.
