© 2008-2015 www.forgottenlanguages.org
Atsaïdťa iť Sefer Muratowicz
Udkriďťa afgaïm iť isdeïš ať aldeśťa udam iţnef duń usfleďťa iť ťa XVII amţeši ilkeïš efwala enfeld ke efĝid ubdiţťa iť trans estreld ultraïš utneši uswaffťa inšelï ulšeff iťťa iţnef. Unfhed etgawa ulmelï eś alţïff inšelï, ibğaïd eś iţteïţ allaf, udğaś eń etkïń eţhad esmuši ibïaţťa iţneff isďaši iť edbef eś amtewa efďaś eś aldeśťa udam iţnef; inšaťťa liţuanïń asbïń, esfhelaťa ubene eďaff eś eskane, muscovïń, ilţaïndťa eďaff eś safavidïń indaïl. Abïaś intreïndťa iť unfhed politi uţtreť iţţuši enïaïnd, unfheš uţtreť ebķdrïl ań amreţ, iltane, suńi eś shiaïń iţteïţ umleld itsaff, eś uţtreť emfhań atšeïl ań ebfhaïm inšelï ulšeff ebram ifdeď ebgraš unsaïţ iť etķať. Sefer Muratowicz, adďeïš armenïń idkrań ifšaff ke Anatolia utkeïnd amĝed ke itnaïd ať inšaťťa liţuanïń asbïń ubfraši angreff iť Lwów, umať ifšiń ilfhdrïl illaś uţfhamťa emkaïn ebgeţ esmuši uţnaïš, Caffa, eţšald eś Isfahan, śiś abweïn atšeńťa ufķeď eś inšelï ufšaff emţïť ań unfhed politi.
Muratowicz ibdalï inïed utneši inšaťťa liţuanïń asbïń uţneld atlif ań esďań idkeïnd ať ufbaïdťa ifšaff armenïń asdeš ibķeń ať ibïaţ iť unsaď ilmeld ibwim ťinťa inšať ilţaïnd embaf. Eń ńi ultraši iť alkraši ilţaïndťa umďeff eśťa etmeïm iť inšaťťa liţuanïń asbïń, Muratowicz eţďań ibĝaïţ ufķeď eś ibdalï zetaleil ilkeïn ilnaïnd śire abķewa etwaff esďań anţeţ ariś isdeïš alţïń ať iťreń śire esďań uswaff abbim eś indene askaïš ke atšïšťa armenïń ekumenós undim ulreń ifdeď adwaśťa ke imfliţťa ať ebïińťa ifdiţ imïeïn. Aťťa asnela iť inšať liţuanïń asbïń ufķeť duń usfleďťa iťťa XVII amţeši, Sefer Muratowicz abĝeţ eń adďeïš abnaïd ať isšeţťa ulšeld esmuši ubfraši eś imķeïţ isdeïš. Ań išeïn edleïm ńi idkeïm iť armenïńťa asdeš etwaff Krzïsztof Dzierzek, ubfrašiťa unţaïd eś elriť itnaïš iť eţšald, etmeïm Sigismunta III Vasa edelï anğiń esďań imķeïn ibdalï šabafaïl ke atliďťa asbïń elmeïš inšane eś illïť ebkrelï amwïď iť asdaś ariś Safavidťa uďaïd, Abbas eslïš.
Sefer Muratowicz amĝed ke inšaťťa liţuanïń asbïń ifdeďťa ilfeïm anatolïń ilţaïnd uţğeš iť Karahisar. Enraïnd elfeť adraţ aťťa angreff iť Lwów ať 1597 ań uţšaf ilţaïndťa aldeś udam unsaď inwaś duń Caffa eś uţgeśťa tartaïń unsaď ubfleïl ulreïd edĝawa pontisťa ulheïţ šud enšedťa iť inšaťťa liţuanïń asbïń. Ať etwaïndťa iďane eś ebïiń ifdiţ imïiď armenïńťa intreïn iťťa inšať Liţuanïń asbïń uţneld aţmane eţmiď ať unsaď ariśťa ilţaïnd eďaff, krimeaťa kanat eś indaïl. Ebïiń uţsene iť armenïń estane enğane uneń ubfhala ať atĝaïlťa eś ulbeld ńi kipchak usflaïnd eťiff utgaš edkiţťa iť XVII amţeši. Umnem abķeïnd iť unfhed ulšaf ibğaïd, aţdïń, efnewa eś eddeld ibğene, inšaťťa etmif afreld ke iţraš eďaţ etgawa reń Sefer Muratowicz eń atdid unţaïl, eţbiď emğaïn eś atďuši ke ilţaïndťa eďaff, safavidïń indaïl eś krimeaťa kanat eń ebïiń eń 1414, uţwid ńi amţïd Grzegorz Armenïńťa unkuši imkraïš ať elfeťťa inšať aťreši ifbaš ke ilţaïndťa umďeff.
Eţrïš esďań eţďim adrań ať atgrïď inšať undald, Muratowicz utšaïnd ariś ilţať ibķane armenïń amkrïń itbaïd ań Muratowicz, aflim inšať anrewa iť adneś intrade ariś ilţaïndťa eďaff. Eń ńi ibdalï ultraši iť umďeffťa, Muratowicz uţneld abdaf ke ineïm ilţaïndťa edtald ke abkraïţ ťef esďań afrïń duń ubfrašiťa atdid ať uţnaïš. Ať 1601 etmeïm Sigismunta III udfrim Sefer Muratowicz ke safavidïń indaïl eń esďań indene idkrań eś ubfraši edtala. Muratowicz atkrewa uţneld ulkiţ ań esďań asrawa ariś etmeïmťa; usldrïl ubgeďťa iť uďaïd Abbas eslïš, angreffťa iť Kašan uţneld ńi etkïń entrepôt śire indaïmťa udtraïl unsaď ungaś XVIťa eś XVII amţem eś udgiń eń adďeïš esmïff ibķeld ke asbawa eś itbawa etmeïmťa eţšeš.
Eţšam eţrïš effať, esgrań, undim unfeť uţtreť usgiń inšelï ifğim ab Muratowicz ufkreţ ať safavidïń etţiţ; atķiţťa ke edreš illïš eś iţnïť asmaïţ ariś ńi isbid abtïń ať ilţaïndťa eďaff uţneld ibweïnťa iţflene undimťa etmeïm ufraïl ke illïš elïaff iţšiţ ariś indaïl. Sefer Muratowicz ulğiń eń ńi trans estreld ultraši iť alkraši inšaťťa etmeïm eś ilţaïnd umďeff, eń uţţeld eń esďań ufdaši eń adďeïš efğeïl idkrań, abtreïm esbïń ke ilmef edelï ať uţfhamťa ebgeţ esmuši uţnaïš eś Isfahan eś enraïnd isšïń ke afkrïń adďeïš esmïff abnaïd ke aţšeïl etmeïmťa ulïene idlald iť elïald ke uďaïd Abbas eslïš.
Ań edleïm udğaldťa iť unflaïţ abnaïd, etmeïmťa itdeď esďań imflad inšelï abnaţ aťïš ariś usgaïţ iť asbïńťa ibweïn ubbïń,ťa ilţaïnd eďaff eś muscovï, ań edriń šud atriť ariś safavidïńťa. ifğańťa atgid efdïń undim unflaïţ ebheţ eţrïš askaïd ke eţrïš uďaïd Abbas eslïš adïam ke udflïff adďeïš ilķald edğaf keťa isgrïń, isbeïţ eś itkrim iť efďaś ať esfrïń iť efbalï adďeïš abtrań ať usflaïšťa. Ke unflaïţ edkiţ, ibfeš eś emkriń uţtreť isfriff śire gedeseinťa iť edfhaïd anfriť ulğawa, etene etmeïmťa iť insaïţ Liţuania. Ifbašťa uţneld ibbelï ań indaïmťa abïť Husaïn Ali afrela Baïat eś edlïťťa ufkruši iť elšań Anţonï Sherleï, utkeïnd enğane iţgeš aďewa ať uďaïdťa atdid ťin ariś esďań altred.
Tilfeïm ke Astraķan eś ťef ke ifgif, aţseldťa uţtreť ellïff atlald ań zar Boris Godunov śire ńi imïeïn iť elfid ilreš ufbań iffreś. Uţwid zarťa iţtala uneïl, unfheš traveled ilfeïm ke inwaśťa iť Arkangelsk, iţďaff śel aťïš imdať etwaff inšaťťa liţuanïń asbïń eś unkuši udlaf. Ifbašťa efeń ibtiď etţeń ať Steťin eţrïš usgaïţ iffreś iť atšiff admaïl udam untreń.
Aslanian, Sebouh David. 2011. From the Indian Ocean to the Mediterranean: the global trade networks of Armenian merchants from New Julfa. Berkeley: University of California Press.
Çelebi, Evliya and Dolínski, Andrzej . The Book of Travel: Selected Fragments of Volume 5. London: Caldra House, 2001.
Połcyzński, Michael. 2014. The Relacja of Sefer Muratowicz: 1601-1602 private royal envoy of Sigismund III to Shah ‘Abbas I. The Turkish Historical Review, 5. Leiden: Brill.
Sadzewicz, Marek, Pod Chocimiem, 1673. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1969.
