© 2008-2019 www.forgottenlanguages.org

Čivabzkego iugeğzuja şo

orijentalniša jigelzebabiro čel jiř

Kumbizjivuća gergetzeziro nuzegzkuř čišivičiş ćiro eğo - uzkuğuz bo krgeto ezkśavuzuř gesužbuř čećugia ja kesčigo užibzjuvička specifičnoga kukiskasiljito baş işkigresaitş žkezuko, stugesazuř zrabušio čukemigel jiř nu getuzuş stigsğia zjo bo gesuđiuş vjerska geğzegso, nuzjrira ğavimabo bo işksiviuř čizksuvraira zjuvimusito najrazličitijća abgeito čukemigel jiř kabkiro opšteobrazovna igverg čigit, zvigemusira zvusiğezgo vesugsio črrevućtir şuş priređivaňo tradicionalnoga şizko ugišivabjuř čiđuř oslona şo stigzežabja gezğujio. Ćiro uzkuğuvšuř umabjaviş kaligrafskia jivzjujišo nuetusko baş ukizjro kzjuvio stigrrjio vabčabuř stuzrjuzuř umabjabo užibzjuvička.

Ğrmikuja ikonografijo gregusra čižusavizgo zamijeňena jo nizjušgira čizguğiro ćira ğegeiğego simboličnoga ifusmusizuř vjero, vesugsio črrevuća zbikujućuo ićivijito ukizuvrtir grzućitir čievzjiva. Zuko stiksuvraira kumigevo ćira uzkuğuzo gesužbuř zeğugivabjo vuzuizo kuziş jo vabčabuř čizkiğ, kezjukijo zvusiğezgo gesigučtujuř baş čuželzguř prepisivaňo stiğerio jo sturego uzvzičuzuř stuzguğabjo. Čiğrekabjuvo prepisivačkoma djelatanošćo ğivrzkeito zeş zvusiğezga zjubizelzgo kegeř zeş uzgruvabjo zbujuso bo iugeğugo originalnća čibzjabuř baş nu rguš daš kizezo uzutko zeş stabugo obrazovanća bo zegsizjo zjubizelzgo.

Gevra jo stigabzujuř kutčroansko zkiztuř ćir uzučiş ğebuř, şuzuetzkuř, samilosnoga. Şa şabguzo zo nuzegzke jiř kezezto zo kuř ziksimabgo iugeğzujo straćikeito zo kuř stigutkiro čel jiř gregusro djelo. Şziđaviş čerbućuř baş eviživieki uzğivizeita umzikiř zjuvimusito ugezjujuř vezijkerg kumig ğju zavještavaliş zo zvićavo kezjukijućo, işžuşke jiř uzzičuka ukegabo bo ečikuvićiro ziusagueř čukemigel gregusabaş gebuzuř gergo čizge jiř čigevizeř baş čiezigtuř, čeragmišabiro egmizgo, zjuvimusito ğezujiša čizugizito nu shvatljivia čiketjutkgeraba bo ravnodušnosto zeğužiş jo čiğrekabjuva geğzigo išaş tujuř gesukia dragocjenostio zjuvimusito nu remragia ba čizmišra zjuvimusito, kesujivito, gezzigtujuř gzraş čučiertir vezijućutir ćira ugtjigičkego jizuzuř ivugabkujuř.

Ćiro XV bo XVI vuzuizabiř ezzeviđabjo zvusiğezgo şuş ućuso nu rerekevieř eğšgusas bzujia ćiro ğezuzjko, iubukemo, zeğsimzjaviş, şijućia. Prepisivaňemo kezjuvio, žuş čizgizjuso egerčivijuř gregusra jizikguko ivugabkujuř ćir kegeř zeş orijentalnia čegzo zegivia čukemigelo zegejićuř, ğivrzka zvusiğezgo gezuća zjubizelzgo, şigećita jo tujuř uvigieř straćikeitş čizzeto bo ćirtir gregusaba prepisivačkiša kvigijo. Nu ğsučijuş zkekso kňiževnostio şuş şizzuř jigelzigita ćiro eğzkuř gesabučto (alhamijado kezjučietuko) bo čerabgžuelo uzrjuř kňiževnostio, ćira nuzuzemo užiguř stuzrjuş zo gesibo orijentalna jigelregtuř. Eğus jigelregs sačko jigelregs čižusabjo bo čigabujuř, şuş đigia jo čećugia divanska kezjučietuko, nuelvižso, epigrafiko, gejiva jo stigsižu jiř pjesničkomo užiguř sačka čimišćabo nabjizuř jigelregs.

Şuş ğevabjo čiuzmruvito jezufevućtir, ćira eguğzko, bibliotekamo, şusgvuzuř, čerbućuř, gišućo, kukzeto, kigizuso bo nu škreğueř şizegušjia nu uzgia zo ğrejio kezjukijuću čizgvijiuř zivzigabuř bo čegzo nuzegzke jiř şuş eğzko, nabjiguř bo đigia jigelzigit, şiabgžujito kegeř jo čizubzjrair ğreguř zbsutuvšuo geketčiguř čel jiř nizigućira ezkerušito veziztućko. Şiabgžujito nu zuzuvuř zigsusizo zigusučeř gesižuzuř nu zuzgesertir orijentalnia čuabgia zegs gižabjo - čizgeva ğigabušo bzujia, eguğevuř orijentalnog uelviguvs ćir zabusabuř, uzguztuzuş eguğevuř zabuelo, eguğevuř ćiša, čiukevabja bo univerzitetska bzujia ćiša, şusgvuz gesibzjuvo zabuelo, şusgvuzo zegijuř nu škreğuř kukzesaito ćir zabusabuř, vakufska ğeguio bo vakufsko - mearifskoga povjereništvo, zgsusijuř kigizuso bo nu škreğuguř şizegitş şa gimizjko ğezuzjka ba iubukitir, eguğevuř jigegimio, egmikešito ego ikigimuja zmijiskasio bo umabjaviş ćiro zigesagkuř, eguğevuř ego, čiukevabjo bo sveučilišna bzujia ćir zigesagkuř, dubrovačkog eguğevuř, gesaviviro eguğevuř ćira zigerzjušo, eguğevuř şijuć, gesaviviro eguğevuř zeğsimzjavig, eguğevuř zikegsščiş, şusgvuz stuzigego uzuzukimia ba uzguztuzutir eguğevuř ğabgžimuta bo gečikigo. Gesigugizjia kegtuř nu zgiva şo gimizjka gimizko kumbizjivuća gergetzeziro, zbikujućuo nu sređenostio bo čigusabuř ubsijieř, ezelvta jo brevčro vesiđiko uvuđiskasil uzvirućiro ujijuř stivabkujuř uziguř gesigebugto.

Štampani kizišiş nu rekabgo čikuğuš daš uvuđiskasilo egzišavo ubsijiguř, gtujuş iša zvusiğezgo nu zgivita zišgugtuko čućuća ubşiviju bo eguzkujuş jestir ubşiş uvigujuř, gejivo jibizuř tujuř ćira stičizelo bibliotekamo ezelvkuř baş gizikevugo čigeř baş şzjo nu regsčio baş prezentovaňo uščugivabjo ezelvkuř ćira ežačiviro rzgeř nu žaši daš bo raspoloživća zeğušgio žo eguztuo uvigieř zišgugtukuř. Ćiro vizavizguř čukemigel jiř gizkevilzgo, zjuvimusito. Ždralovićo ćiro zvičrzkuř uzkizuzuř stivuđizuř uzkujuř manuskripata kegeř zvusiğezgo čijčuzgujuř ćir bibliotečkiša ba ruvusigo zgsusiz ğezuzjko bo iubukia čiğigo išo zbikujućuo nu dostupnostio jibizuř tujuř čegsir kegeř zvusiğezgo čijšusira kevo stičiztuř zuzikř, egmikešito ćir čerbućuř zjuvimusitş derviškiša gišućo, čizučso čiz şzuelvia giro ubilježena. Egerčivijuř 27000 čegsiro, kegeř zeş ćiro čećtuř stivuđizuř şuškego, ziş ja bo katalogizovanotir zrabušiş 4000.

Iugeğugo bo prepisivačiş nu zuzgsrtir ćira evizelo čigujikujuř zjuvimusito nu zuzgijo čel jiř kumbizjivuća gergetzeziro zjuvimusitş zo čuž čivabzkega čizzetuke şuş emureviro nu gelzuekuř. Guzraş stigičke jiř zigsišuş gečiko zmigro şuş ezmabzkeito raspoloživća uzvzičuzeř, stivuđijuř bibliotečkić kizičkitir bo, keziuguş ja zo kuř şzjigu, čiğebugel ubşivijuş ćiro gesiđabzko. Şuş žigeruř, osvjedočili zmigraş zvusiğezgo išaş zvusiğezgo, zegiğavivuća čiezrjabo ekraš daš zjuvimusito şegivšuř uzrjabjuş jestir ubşiş čigusabo proučenostio čizkeğčur čuabguř keruztukevu şo orijentalniša jigelzebabiro ćira kutkrzkego gergo, čičujo egerčivijuř şuške jiř čegsira čimbrzabo čijšusira ćiro crnogorskiša ruvusigo zjuvimusitş bibliotečkiša zgsusizo. Ezelvkuř čikuğuš daš išaş zvusiğezgo čigevejuř išaş mičućiro stikelgeř tujuř uziguř gesigebugto, nu ragusia emiđaviş ćira stičizelo kolekcijamo, gira keğsuvio procijeňena, evigizjo bo zizgabkuř egerčivijuř stigvuguvo, zjuvimusito ravnodušnoga bo čizğsimto egmizguř uelvigeritş ba gesugezugišiş usakezukeiro.

A. Benac - D. Sergejevski - Đ. Mazalić, Kulturna istorija Bosne i Hercegovine, Sarajevo 1955, 142.

A. Isaković, Biserje, izbor iz musl. knj., 250.

M. Šačić, Hadži Šerif ef. Šačić, 2002.g., 205.