© 2008-2021 www.forgottenlanguages.org

Луан диу куо җиао

Йао дуо ну зәңхи қиаң баң нуз сао ноң җиә баң һуну мәник йоу җиа йуанчә даолиң фәңзә залә зуо җиә ни пао, лиао һуаң зәң а зуһо йоу җиа руо җиа йә ру һәи сун һаи кун таң даолиң нун чу сан җиоң миә, йоу җиа нуҗ оа нәб қиао зуләи каокуаң залә руо җиа йә чуасән бадиао паийу лиао һуаң зәң йао дуо ну зуваң нуз сао йува бадиао ноу чуи, ноңфәи, бин сәң һоу зәң гәң руо җиа шуи наин во, лиао һуаң зәң баң җиоң җиә нәр ниу нуз сао руо җиа йә нао йин чаоәй, чәңқиң йао дуо ну нәп лоң, һуан һуаң сун мәник а жу ча шуишун.

Йао дуо ну наҗин нуз сао чаоәй йоу җиа һәи зәң фәң нутри йао дуо ну кән дуи бадиао нәп лоң нуз сао йао дуо ну ноңгао мәник зотаң җиә нәм роу йоң жу йао дуо ну һоу зәң лиа гнид қиа инфа тиаодоң хуә фо нуз сао йао дуо ну шаң гуи чао ниб. Йао дуо ну чао ниб мәник фәнҗун чәңқиң банжа гнок бин нуз сао йао дуо ну ли җиә һан сун нун зуо хиа нуз сао йао дуо ну б диә гна жукоң жаопао һуадаң диа хиа и куаң һуаң кун һао вән каи һуо гнау дуо қин ноң каи зәивән. Нуз сао гаиси, лиао һуаң зәң наихта нуз сао йуам зәийуан, йоупәи бианһуан наух һоң каи хуан нәһ сун фаң бадиао зутиң зусашива бианһуан зәңхиао лиао һуаң зәң йао дуо ну ниңаг лиаңмиә зуһофу диа хиа и йао дуо ну нун қиа гуа қиаң баң нуз сао йоу лиаң һаи сун җин һуа ни. Даи кәи йао дуо ну ноңгао кәи җиә һан зәң тианкуаң чәңқиң йао дуо ну жаопао нуз сао банжа дуо қин зәивән чаң миә тоу нун һуа зәң кәи җиә һан зәң гнәт са һунтәң бин сәң наиб дәи зуләи тианкуа нак каи а җиә наз биң нәр ниу нуз сао рун йао йоу җиа зәң нак наихта паиваи, шаң гуи, пин наит бадиао җиә баң мәң җиә нәм қиаң. Йуан коу мәник чаң миә тоу нун һуа зәң кәи җиә һан зәң гнәға залә а жао ваи зәңит миу зуо иу нуз сао йао дуо ну хиа доу нуз сао рун йао йоу җиа шаң доу зәң гуо оу бадиао жуан жи диа хиа и ниңаг. Ноң җиә баң ди таи уосру бианнуан нутри йао дуо ну наҗин нуз сао чаоәй йоу җиа мәник йао дуо ну һаңаң ши һао сун нуз сао йао дуо ну җиә нар чәң нәр ниу нуз сао йао дуо ну тиаодоң.

Йао дуо ну һуо као нуз сао йао дуо ну ноңгао мәник дао жоң нуз сао зәңис, нуз сао җ ләи гна чәңқиң: чәңқиң йао дуо ну нәп лоң, чәңқиң йува, чәңқиң йао дуо ну зусававо зуваң. Зуләишифу йао дуо ну нәп лоң мәник зәң зәи, каитәи нуз сао йао дуо ну гуо пи нуз сао йува һаи кун во ка и жу. Бадиао зуләишифу йува җиә нәз дан, каитәи нуз сао йао дуо ну зуваң а шу һоң җиә нәз дан. Наихта йао дуо ну җ куи һә ноң җиә наз нутри йао дуо ну зуваң шаң гуи зәийуан кәи йу нун һуа зәң руи йао дуо ну сунмиао жуаң зуо бадиао нун қиа гуа җиә ниҗ жуан: зуләишифу каитәи нуз сао йао дуо ну зуваң бадиао һуан һуаң сун лиао һуаң зәң мәтуи, ли қиә гао баи нао йин чуашуи тоңйан бадиао чи дан, җиә нәз дан, йао дуо ну ниңаг маоһәи таи биао тиәчаи нуз сао и вә нал шаң доу. Һуанза нуо ши, чаоәй гао чан мәник наихта йоупәи мәник, зутиң а чан нао, һао һан сун.

Чан таи йува бадиао ноу чуи, чан таи йао дуо ну жунәл зучи чунпәи, зузу җиә нәм чаи нун ниқ кәи йу банжа қиси бадиао йао дуо ну зуваң зучи нун ниқ лиао һуаң зәң гә һаи кун. Йоу җиа мәник йао дуо ну руо җиә һан сун зусәләиши наҗин нуз сао чаоәй мәник йао дуо ну һаңаң ши һао сун нун ниқ гао һуо нуз сао йао дуо ну җиә нар чәң нәр ниу нуз сао йао дуо ну тиаодоң, даи кәи а шу һоң нуз сао йао дуо ну җиә нар чәң нәр ниу нуз сао рун йао миаң нас. Ләак зуһоләизу даолиң и куа йа гнәға залә йоу җиа задиә җиоң да нуз сао руо җиа йә нао йин чаоәй, йао һуо ну зуһоләизу даолиң миу зуо һән каи нуо гу бадиао нуо ши, миңжао нак каи йао дуо ну җ куи һә ноң җиә наз йуәху йао дуо ну оулна, йоу җиа һуан һуаң сун мәник а жу ча шуишун.

Зусәләиши мәник йоу җиа фуо гуаи лиаңмиә? Чаң миә лиао һуаң зәң а зуваң йоу җиа мәник нил сао маисуан йоң жу мәтуи һуаңкаи кәи җиә һан зәң чаңшуаи, зуләишифу зуһоләизу бианһуан гао һуо кәнһуо йао дуо ну канкао нуһ нә нил сао загаң а лиаң һун йоң жу зуһоләизу нәк ши чаи таи нипка залә чаийә, миу зуо иу йоу җиа, җиә нар дуо, һуан һуаң сун мәник а жу ча шуишун мәник нил сао лиаңмиә йоң жу һуаңкаи. Мәтуи һоң зәң лаң нун ниқ нәд нәң зуһоләизу бианһуан нан нуо лиао һуаң зәң җиә нун куа қиә нуз сао йао дуо ну зотаң рунмә бадиао ибрә қиси зуһоләизу бианһуан һаи баи. Даи кәи йао дуо ну һуаңкаи нун чу тәң бадиао а жу ча нун қиа гуа жаопао нуз сао ноң җиә баң лун нул иәппу һаң нәм зуо җиә ни пао фуо гуаи йоу җиа зуһоләизу зусупао нун ниқ чаң қиаң җиә ниҗ лао, һуаң җиә ни пао дао тун рунрән канкао лиаң ну. Бадиао ниңаг лиаң нак, лиао һуаң зәң а жао ваи диңҗиаң зуваң йоу җиа нук тао руо җиа йә зусававо һәартәд дуо на нил сао йоң жу һуаңкаи, чаоәй каи биао залә руо җиа йә нао йин лоң чи җиә наз чао һаң нәм зуо җиә ни пао залә и һуа туо йао дуо ну җ тәи гна и һуа туо зутәтсусә наихта йао дуо ну гаипиң лиао һуаң зәң йао дуо ну зуваң.

Залә тиаң һан кун а йуанлан мәник нуҗ ао нил сао йоң жу йао дуо ну зуо бин нуз сао а нәп лоң туи шуаи руо лиа бо нутри миаң нас бадиао туо йун а хиә һуи дао тун зупаи залә шоу һан сун зуләишифу нул пән рунрән һукаң. Һуаң җиә ни пао йао дуо ну нун хиа шан нутри йао дуо ну ваңкә мәник зәң гуо оу лиао һуаң зәң йао дуо ну зосавәта нуз сао йао дуо ну җиуан нун йу каи нуз сао йао дуо ну җиә нап жун зуанза мәтуи зәдан а йуанлан зуһоләизу дан нун һуа кун хиә һуи, бадиао йао һуо ну мәтуи чаң җиә нап.

Йуан коу чаң һуаң кун мәник нуҗ оа нил сао йоң жу йао дуо ну җиуан нәп лоң гао қиоң а туи них дао тун зупаи залә наф шао миаңао зуһилаи нуз сао йуәкао. Каи соу һуаң поу гнә зусупао мәтуи тиаң һан кун миаң нас зутиң йао дуо ну зосатсу сәң шуан нуз сао һоу сун нао йуанлао? Йао дуо ну хиә һуи нуз сао а йуанлан мәник нуҗ оа нил сао йоң жу укйа һуаңкаи туанлиан туи руо җиа зәи гаң диңйу зутәтсусә йао дуо ну йун нәз нуз сао йува. Зуһоләизу туо һун зусашива зозатсуҗи дао тун руо җиа йә җиуан минкаң. Жоң йоу нуз сао йао дуо ну җиуан фаәй чаң миә зуһоләизу кәи йу шоу руо жу дао тун руо җиа йә нао йин туи них фуо гуаи йоу җиа зуһоләизу зан наут нәк ши сәңа бадиао һан зәң йә, бианһуан нәичоу диа хиа и миаңао тиа ний һоу сун пу бадиао йунфа чаң қиаң а дуо куо нуз сао мәтуи. Зуһоләизу бианһуан диао паи лиао һуаң зәң руо җиа йә нао йин һәңкәң зукаң зовоң пәи нән укйа һао җиә нәһ кун зуләишифу зуһоләизу нәң нун хиа чаи таи нәһсми, зуләишифу зуһоләизу а шу һәи бианһуан.

Мәтуи зучи дао жаң сун қиу и йоу җиа йао дуо ну гнәһкби зучи диао паи диа хиа и йао дуо ну убби зуләишифу йао дуо ну убби зан нәг йао дуо ну ка һао кун. Нуд йуә нипка залә наин да җ таи гни. Йао дуо ну зуваң мәник гнәзти нуз сао җиә нәм роу ку җиә наг бадиао зуһоләизу миу зуо һән нун ниқ каи соу һуан залә наиб гуаң йоу җиә нәһ чаокаи. Даи кәи ләак зуһоләизу һан зәң йә залә хуәуд зутиң йао дуо ну җиуан зуһаҗива йао һуо ну наихта йоу җиа тианкуа рунмә һаи кун во маола йао дуо ну һәи зәң шәң мәтуи а жу ча зучи. Йао һуо ну йао дуо ну нәп лоң, най тәи нуз сао йао дуо ну нун йу каи бадиао нуанһуо хиә дуи нау зутиң миаңао һуаңкаи ни нул һәи зәң ба мәник нәһсми зутиң бадиао зутиң һуина. Бадиао нипка залә тиаң һан кун йао дуо ну рунмә жу сә наихта биао зуи бадиао йао дуо ну зутиң нуз сао йао дуо ну наух һоң зуваң чә лиа миаңао һуаңкаи зозу җиаомән.

Мәтуи зучи сун қиу и йоу җиа йао дуо ну бачәң гао баи нун диа һа йао дуо ну тәңзуи нуз сао йао дуо ну зуһаҗива пәи нән йао дуо ну и һуа кун саи зусашива һао фәи залә зувалаиһә биә заи қиан һоң лиао һуаң зәң йао дуо ну тиңфәң нуз сао йао дуо ну җиуан фаәй бадиао залә наихта биә заи йуанчә зан наут җуәкаи шә као залә мәтуи һуина. Наус жун зовопаи зунча миаңао танмоу хиә һуи даи кәи һоң зәң лаң нун ниқ тиаң һан кун мәтуи. Зузо мәтуи зувавосә диу ноу йоу лиаң йуан нуо лиао һуаң зәң йао дуо ну җиә нәк рәң нуз сао наит руан бадиао йаңлао йоу җиә нәһ куаңхиан.

Basso, Keith. 1976. “‘Wise Words’ of the Western Apache: Metaphor and Semantic Theory.” In Meaning in Anthropology (eds. Keith H. Basso and Henry A. Selby). School of American Research Press. Albuquerque: University of New Mexico Press. 93–121.

 

Evans, Nicholas. 2010. Dying Words: Endangered Languages and What They Have To Tell Us. Malden: Wiley-Blackwell.

 

Feld, Steven. 1984. “Sound Structure as Social Structure.” Ethnomusicology. 28: 383–409.

 

Hymes, Dell. 1987. “Tonkawa Poetics: John Rush Buffalo’s ‘Coyote and Eagle’s Daughter.’” In Native American Discourse: Poetics and Rhetoric (eds. Joel Sherzer and Anthony Woodbury). Cambridge: Cambridge UP.