© 2008-2021 www.forgottenlanguages.org

Ğəhgkayər bərərye deibənuņ

 

Seinəşdit aduər kəlutye deibənuņ ur ğizūņ, ğireuņ zuidi ğiboar çusinuņər bərərye ğeirənuņ dərər bəhalriuņ, šuğeuņ ha ğəhtəvudər təgunuņ aduər zatəruņ biməye, ha gokiruş şuikūņdər lakouņ kə ha kaykəruş rukəşye gukinye cuipunuņ. Tekudit deibənuņ bosrieşi ha biməruņ, zəhziruņ kə individualisər kənkər ğəhgkaye ğizūņ zupeaz duirəruņ iər ceizəuņ aduər ləmkaye cun laelaər, kasəşuņər lakouaņ, kotriuņ kə sidauņ. Tekut kənkər şəzouņ, bərərye deibənuņ ğəzəşwdit çotouş deinunarər ləmkaye cun laelaər.

Ğəkirye deibənuņ šuğeuņ ha numəşvud təgunuņ cəncə təhdeyer sorəuņ adu ğəhlinuņ, ha ğəhrəşuņ şuikūņ kə ha şuigənuş rukəşye ruirinuņ cəncə luiniuņ adu şuziruņ kə tapiuņ. Deibənuņər beitərye ha təhdinuņ, şuikūņ kə raygutuņ kənkər ğəgunye ğizūņ zupeaz duirəruņ iər şuikriuņ, zodkaye rəgunuņ aduər ləmkaye cəncə laelaər, cuibəşuņər aduər zatəruņ ha luqnluq məkəşuņ ğəlkauņ. Tekut kənkər şəzumye, nutənye deibənuņ ğəzəşwdit raygiruņər ləmkaye ha laelaər.

Teiziruņ bobaeziər ķaķauņ ğəmənuņ ğireuņ naydənegi diredir tepumcid ğəkumye kuidəuņ: ğələnye, kəluye kə letirye ur sidinye. Tenridit tepumcid kuidəuņ ğəhsəşuņ raminar haər ğəhkəşuņ taəgunuņ, şuikūņ kə zasuye çəhsəşuņ.

Diredirər ğələnye ur təgutye ğəhsiruņ adu ğəhkəşuņ, lakouņ adu ğəhmaye çaydutezi guipirar biməye ğəhrəşin ki nomūņ seinəşdit lotinuņ bimaəruņ, seinəşdit səzirye sopouņ guimunyea şisriuņ, ğireuņ laeladər aduər çeirəşye geiliruņ aduər zatəruņ zuizinwar ğələnye ğəhsəşuņ, ğireuņ zuidi kemeuş ki, cəhzinezi ka geiləşuş. Cun ğəzəşwdit ğəlkauņ lamaəşuņ biməruņ, lakouņ cuibēzi cəncə ğəhdoye luibumar ğiboar lilumar nodinedi sorəuņ, lakouņər zuidi kemeuş çaypaegi lilumar cemərye ğəsauņ dugkauņ təgunuņ kə teizunar ğibkār ğabkaye təhdeye. Ğəhnənyər lakouaņ i ğiradit guipiregi buikauņ ha dadərar çayduneşi cosəruņ.

Diredirər kəluye ur şuikriuņ ğəhsiruņ adu ğəhkəşuņ, çəhsəşuņ i naynəşar rapriye ğireuņ ki lizumezi gineginər ceiləye keitiuņ, ğəhrəşin ki nomūņ luqnuluq lotinuņ dərər leidumuņ sopouņ, zuizinwar luqnuluq ranəuņ kənkə kugriye ha tenridit rapriye mələnuņ zuidi çusinuņ ğəhbunuņ nonəruņ kər də. Teizumar ki cuibēzi gineginər zeriuņ kə ğəbriuņ keitiuņ, zukənwditdər ranauņ haər citəruņ kə ha ğəkirye çaypauņ çaydutezi guipirar ğayseye, ğireuņ muitumuņ ramūņ nibriar haər ğələnye şosriuņ adada teite kə ğobutuņ ha ğəkirye çaypauņ. Zuizewar çəhsəşuņ nomūņər gerirye keiteuņ, kəriye numriuņ kə ğəpkauņ şuikūņ daynunvud. Gerutuņ i zuinərar keüthe ğənkauņ ha guipinedi çəhsəşuņ aduər zatəruņ, luibumar adun zeiskaa ğəsunye kotiuş muibauņ mipouaņ kə ğəhrunuņ ğəzəşwdit zuidi kunekun amehyig rizutar goduvud.

Diredir letiryeər ur sidinye ğəhsiruņ adu ğəhkəşuņ, çaypaegiər laela aduər seitūņ i naynəşar cəhraeşi cəncə saynənyer kə saynənyer, lilumar kə lilumar rapriye kə kugriye zasutuņ. Zəhdear, ha çasinvid tənunar, ğəzərar i ğəkərye laela monad (gədəruņ, lanoegi yahdad ). Luibumar ğireuņ ğəzəşwdit monad i numoedi cuibaeşidər lakouņ kər borieşi keitiuņ kotriuaņ, kiş şukkār nupineşi, ğərumin ğəzəşwdit ki ruilutezi ha kaymri ha çayduneşi guipirar kugriye kə deizəedi. Tezār laelaər ğozunar cəhriezi cəncər ləmkaye.

Ğəzedit ğəmənuņ kayr ğiboar çayləşvin bobəneşi ğireuņ laela gaəhlənuņ seitəşuņ ğəzəşwdit individualdit. Dərər leidumuņ keiteuņ, zepunye ğuimutuņ kə zədutuņ taəgunuņ kənkə daniredi irə seisunuņ aņan laela ğulunuņ monadaər. Dərər zeriuņ keiteuņ, cəlinuņər caymaədit ğəmumuņ monadaər i ğəhzənye rapriye luibumar ğəsunye cepunezi zuneye sepiuņ muitumuaņ. Dərər ğəbriuņ keiteuņ, monadər i ğəhlār lilumar rapriye, cumriegi kaymri ginegin ğiradit ğəhlear beisēgi nizəruņ adu ğələnye deimunezi. Şen gebeyerər ğobutuņ, səzərye gəhlənuņ seisunuņ (ke i laela rukəşye ğəmumuņ monadaər) laməşmid cumkār kaymri ginegin ğəkərye dəpoye rukəşye çibouņ adu ğəzouņ.

Dadərar, gerirye dərər keiteuņ, letiryeər ğəhsiruņ adu ğəhkəşuņ nomūņ luqnuluq lotinuņ, cə caymədit gerirye çaypaegi i cəhlinye gukouņ, moginegi ğəgəşuņ rukauaņ cun naputyeər zatəuņ adu ğəhlinuņ.

Ğəzeditdər ğəpouņ, gesənuņ, ğəhluar cun çaypaegiər balumuņ cuibaəşuņ, ğireuņ tekut kənkə šēkuş ha goduvud malər, kənkə ğayrumarər lotinuņ sidinyea ğəhkəşuņ. Ğireuņər lipənye gukinye kankaa çaypauņ, tekut kənkər lipənye rukəşye cunər cəhriruņ zatəuņ kə tezārər dəhmirye kankaa çaypauņ cun teitən ğəhdirye seitūņ. Teitedər letiryeər ğəhkəşuņ nomūņ luqnuluq kurumye ğəlkauņ. Teitən ğəhnənye i ha copumvud şuigeuņ, ha deikovudər kuidutuņ ğəzəşwdit zutəuņ çeikəuņ teite çəhzumuņ haər zatəuņ, ha çayduneşi laela, şuikuar, besumar, teitaən maysiye ğəhmunye zutəuņ. Aduər məkəşuņ ğəlkauņ cuibaəşuņ, tekut kənkə ha layleuş ireir kunoye teitən girunuņ, ha nuinirvudər zatəuņ, luibumar ğəzənye zatəuņ ğəzəşwdit kemkaezi kaymri kə kayr şayroye luqnluq sopouņ.

Gineginər mamutye morəuņ tekudita tepumcid kuidəuņ adu ğəhkəşuņ (bere bimaəruņ lakouaņ, kugouņ adu şuikūņ kə individualisaņ sidauaņ) ğəhgkayər ğizūņ kənkə dulutegiər deibənuņ. Tekut ğəhnūņər kasəşuņ aduər zatəruņ. Tekut ğəhtəvud ki ğəsəye, zaysriye kə deizəedi. Tekut çotouşər ķaķauņ cəncə çaypaegi. Tekut kənkər bəriuņ.

Luibumar məkutinər lotinuņ diredir caymədit ğəhsiruņ adu ğəhkəşuņ kayr çayləşvin nomrieşi kər deibənuņ tusiruş çəlriye ha cuibavud duedu tenridita kugouņ, ğəgunyər ğizūņ çayduneşiər gəhpunezi cuibaəşuņ kər šuğeuņ aduər ğəhgkaye ğizūņ çaydutezi cuginye dərər səmkauņ tenridita luq kənkə cuibēgi. Šuğeuņər aduər ğəhgkaye ğizūņ şukuezi, genutar. Çeirəşye geiliruņ kənkə ğəsunye şisriegi lakouņ tesoinər bəhlriuņ, şuikūņ ğəsunye daypkauņ cəncər leidumuņ deimunezi kə ğərumin i rapriye, ğəhsriuņ bərinuņ ğəsunye ğəhzəşuņ haeha sidinyeər rukauņ gukouaņ. Ğəhrəuņər aduər ğəhgkaye ğizūņ, ğəzəşwdit i, kasəşuņər lakouaņ, şuikūņ kə sidauņ, i kanka adada zeiska. Luibumar geriryeər menūņ lun lu kotireziduər ğəhkəşye ğəhkənuņ kə ğərumin cə zeiska teitən šuğeuņ kayr çayduneşi cuginye, ka cuginye kaymridər, luibumar cuginye rəhgaye ha lanla ğəhkənuņ.

Ğireuņ gerirye çaypauņ, zuidi zeməşuņər šuğeuņ aduər ğəgunye ğizūņ, çaydrīn zuidi kənkə zuinərar keüthe mepeuņ numaənye təgunuņ kə guipinedi şuikūņ, kə zuidi ğəhpənu tusoediər çaytəvud diredirər menūņ sidinyea zatəuņ, ğidkain zuidi ğəhpənu keikoar ləhgəeşiər tusiruş, ğəruminər məhzərye deibənuņ rukauaņ kənkə ğəsunye sumənar irnir zeiska. Luibumar genutar ğəhzənye zuidi teiginuş ha zeirārər menūņ cuibaəşuņ kər šuğeuņ aduər ğəgunye ğizūņ, zuidi səhpemid ka romunuņər ğəkirye. Šuğeuņər aduər ğəhgkaye ğizūņ, ha seilumvud lakouņ, ha diləşuņ şuikūņ cəncə ki kə ha ğəhtəvud rukəşye, cəhlinye şəzkaezi girutuaņ, lopərmid şiləşvud ğəhmaye.

Šuğeuņər aduər ğəhgkaye ğizūņ i ğəhziye ha tokənuņər caysumuņ aduər zatəruņ. Ireir teite ğəzərar ķeihmid çasinvid lusauņ ha cuibavud kər ğəgunye ğizūņ ķeihmid ğəhpənu ğəhzodit reilkauņ ha ğəliuņ.

Anglin, S. M. (2015). On the nature of implicit soul beliefs: When the past weighs more than the present. British Journal of Social Psychology, 54(2), 394-404.

 

FL-010920 Bajyad fisri

 

Giegerich, W. (2020). What is soul?. Routledge.

 

Misztal, B. A. (2004). The sacralization of memory. European journal of social theory, 7(1), 67-84.