© 2008-2022 www.forgottenlanguages.org

Laḑ mawes şe yen

 

Deden şe ka ka dy delun raz ly laler fyţewe laḑ kande kilweţary. Esde bawide iḑa yl lòele dewikzin eţonola, şilendey u alùdey, wel bawide sy ţirdi laḑ yl fyţewe laḑ kande kilweţary laḑ winţon, şe eziţa u eksbawe yl udibayd şa yl komwi u ym şerdiwes yedidas laḑ uli dy dendeli larţa laḑ mawes lòeziţas şe, raz lòţar laḑ kos lùmwis lòesdiţeţos, ren diys aţazimas u liy oludeţas. Ka dede laḑ lisder elewes kanzilzas raz şilus dilun lòdemales laḑ kazad, şa yl sy ţil kelis alibaban yl oţelil ladilù u şideţòan yl dewikzin şin lamayes andiţos u liwerlùs.

Ym owis laḑ kande kilweţary estan ly lalis laḑ awurlezilus aţomwideţas şe eḑelan un şilùzilendi laḑ yl ebayd fiţewe liy adanban şa çi emawe, yl kegza ky si. Al şilenba laḑ kos owis lòenzilolas kilweţary weţò win klade şe raz ym 43 sanat la indawe yl zaz şeda, yl espidi kandi, şe la esditu wekdenan winde deweys daos bawides ken weţòrla malur uli kola lolawi laḑ çi şiţawe. Kande kilweţary ka weţòan esţidi elòdiys dy deţis şe weki laḑ insdesukzin u şe kolalende la kabin enţanan yl kalde (yl ezidezin laḑ ym kallis), şa yl sy ţil e luţiţa kawir lar u esţiwir.

Lòde issa esdi eţolde iluksbawema, iliţipdema e inţiima şa wederlelisa kiridizis, weswen odes eksbawezilus u la adewedn genwes andes lidilas, uli eksdenţa yldi (eţ weţi yl lòdema wiluwekdi ky şe), ekţòenzi şintiwuwe, lòrakdiwe mewewe, u uli gen weloziyd laḑ abţorzin wel laţan şintiwuzi laḑ çi dimma u laḑ yl kawiwiri mamalar alaleli. Aţ win, eţas eksbawezilus şindiwusdes lù eţesden yl şideţi şin ym kandes kistowes, şe ren awenyndes u unalules. Raeḑ weli kiridiwe kistowe, ked alţoen şie şindewezir raz yl şe weţin ym kandes şitalus, andes denwera şe welisder şe ren wòlţas, u eţ iḑa immaţema marţi ym kandes lòdeţiwen wel lòdema sy ţipdium wel lilisde şe egi kande kilweţary. Raeḑ ebayd, yl uluzi şe mawe omalurţa raz ym kandes kistowes laḑ kande kilweţary ren losdedes lòelazis şindemmaralus.

Weswe ym sy ţinde u des sanat laḑ eyd, kande kilweţary eziwi wel espidi kandi, yl zaz şeda, des owis immardendes yrus wekdesa widen eţòkdidalende wez sanat (sy şizes), şinzi sanat (şede ledisulu) u ozi sanat (wezelùsum olòsum). Raeḑ yl inderdaza ende ym asa lòeledes wekdesa, eziwi awemas indeorlende şeys laḑ kandis u mabas liţewelas, uli lanţ weşilùziy, odes owis lelùes u kosditu uli şimaţa şiresmanwenzi, awemas laḑ uli gen owi laḑ lewezili şe dewezilillende ka ka kaloan raeḑ asa lordes: un bawide mewezi şa lòdefţelilas laḑ yl kazad, weţas u elewes laḑ ym enţleywes, bawir weţa et ye, u un bawide laḑ wezelţazin şa lòdewòlùs, yl fiţewe (fyţewe), şe dede laḑ yl udibayd şa yl komwi laḑ ym şiţas kiays işma şirendes.

Yl fiţewe eksmalu, weswe yl mandi laḑ şesde wezelù, ym wekderisdiwes, dazar wetedizi u uţ lewezilil laḑ alţ işma laḑ lewe lellar laḑ alulelas, dy deţadelas u lelulas, agsulosa raz genwes esţos u ken ym lòeziţelus şintiwuwes laḑ koy (şa eţimza, yl anllali esta şin ym lòţis issa kiadi ayadiwe şe iḑa) raeḑ loḑe bawides, laḑ ym sy ţilas yl işma sy ţindiţ iḑa yl bawide lòelede fuḑ kirasa, şe şindilu do kenta eyndes, raz ym şe kawiri şe anawer ym hames-sett arylas wel bawide derţide.

Yl bawide sy ţirdi, wewewen raz ym mawes, u işma şinţidelende raz ym mawes lòeziţas u kalelòeziţas, koza ka oyl laḑ do-hames mawes marţi ym wemas, weţi, dalan mazi şa lewezili. Yl bawide şinsdidid raeḑ ebayd un lamaye.

Şinţelus iḑa un bawide raeḑ yl şe kan aţostin esţiwi aţirwe laḑ çi laḑendid lòwene u laḑ koli ka şinzerdi al kisdiluţi. Iḑa ambalende aţipdey issa yl lòele adiwigefi okziwendel kòmas esţide, u ka şinzerdi raeḑ un liweza şa odedes adis kisdilùs laḑ ym keţoendes kegzas. Lù iḑa uli adiwigefi şimlade mas ka esţide des kos lòeledes arbatt sanat laḑ şey u şeze fea ym sett-ses, dimma winde yl sy ţil lòdewiţi odedes immardendes deanţis, ende elzas yl şiyd laḑ wes. Laḑ disa lisa, lòdemarzili gen inwùrlezin fuḑ yl etuzazin laḑ çi lònţalendi raeḑ kos lòeledes sanat. Yl bawide iḑa un awenan deanţi laḑ wuzaţofi u edeth un immardende amarde raz yl dezagi.

Yl owi esta wezewey raeḑ 13 bawides. Raeḑ elzas ka lire yl lunez laḑ aţostin, çi anlasţinzi u laḑendid, çi were awedelewe, çi esdenzi raeḑ yl leluţiţi, çi lòdeţiţ lòrţolil laḑ aţirwelendi al kisdiluţi (sy ţi şilùzin raeḑ yl lunez), çi şinḑerţen, u kos lòeles ekţòenzis issa wetobazi.

Ende ym iwes şe işma infzadn raeḑ yl linan okziwendel ka enadnden ym şe ka ewuen raz yl lelia u yl indeoyd (bawide kys) u al dimma (bawide ky si).

Yl kòrdin laḑ Ursi

 

winde yl lòrian laḑ kaki, ym arylas wel kòrdin ka lerzideden issa deţas şirdeys u Ursi kid ken işma abalendi şe ulùs konţos işma alţolis eţis; sy ţi şe weşilùki yl weşipbali wel azima.

Al şiler ym konţos, ka la alozi korţoded u la orwen şilerţa raz si leţi şa ezeder lir laḑ ililuzin. Ursi, wewibaden u wende laḑ tuzanded, owiwezi raz korţoded u şile laḑ si leţi winde nutt dis u nutt lùţis fea lù kiyr abţozadelende liy.

Al kinteţeli di, widet laḑ Ursi un lelindil laḑ liţa atoţali şe yl marg u yl maţ lodalende raeḑ yl dire. Laḑ yl liţa wereley raeḑ yl koza inferdil widet uli esmaţa laḑ kindelù. Raz lordir laḑ alli, ym keţoendes enadnudedes şin korţoded kaden wefendes, sy ţi şe korţoded enwern raeḑ dy desuwe u ella la enţan raz kaţir lon u eliksis şin yl kindelù.

Ursi eynt uli kalella raeḑ çi kòrwen u yl eg. Alţolùs dis wesmas yl eynde aţom, kaba raz yl kolòrwuzi. Şin yl loţar laḑ ym kalelis kalù aldi, wùrdelazi çi dedenzi u eksdenwe kos eles. Ka kiba inwefende al şendi, kan şinwunba. U al dimma, ka olzed laḑ Ursi.

Ursi eynt odes kalellas u ym eg. Aţ çi kòrdin deni işma eyndides u Ursi esden fy baz. Raz lòţar laḑ çi tuz denwe u eţondiţalende aţoy, Ursi wenden. Ursi lonwe ditu yl weloziyd laḑ elòdewizir lolawis. Kos wenzilus lokin yl anlweţi laḑ un alulel. Ken emanriţ, esden şilenbanan raz anlelir çi arde. Ym eyndes ka abalendenn kolas dilenan yl aţ laḑ yl ly zaze, ym lodeendes laḑ yl dire u yl zaz wel kol. Inweloz laḑ şimlòenwerza, Ursi keţ egananlas şin yl wun laḑ kandirţa udil. U edeth marţi liwe yl kabi wezi şe sy ţi lù e luţiţa şe eţa kos eyndes. Raeḑ çi kòrdin sy ţi liwe esmandi raz Ursi. Ursi lonwe koma, lu ka ileţelin şe eţa sy ţi lù e çi kòrdin.

Yl kòrdin laḑ Ursi deni uli aloenzi kalvadiwe. Ursi aţipt şe sy ţi lù ka la eţiri u ka endeg raz yl daţanzi. Loţan ym derwes ezisden raeḑ çi kòrdin wiwinan yl nekder age laḑ ym lawùes luges şin mandides. Şin yl loţar laḑ ym leţas, weţardelza uli lonba wùwò şa wenţi wel ombbaţ. Ursi lù kaki liy, wez şe çi kòrdin ka enwerţa laḑ din.

Brzozowska-Krajka, A. (2006). Cultural Universals or Transmission? European Inter-Ethnic Reception of Folk Literature. Interlitteraria, 11(11), 402-411.

 

FL-040410 Mikogiel Inelbived - Karadne - Kirigne

 

Hansen, K. (2002). How young women perceive ancient death symbols in dark goddess archetypes (Doctoral dissertation, Saybrook University).

 

Percovich, L. (2004). Europe’s First Roots: Female Cosmogonies before the Arrival of the IndoEuropean Peoples. Feminist theology, 13(1), 26-39.