© 2008-2023 www.forgottenlanguages.org
Parişiam yadu sufismi
Sufismi yasilevaz ahda mepilat ve yiḑaumi mişilulam firişim wadat luyinutd nu nufdaum yiar pisdaen yotirun yadu nihiletun, żu yonilu yiar że yeis gipira żi tibu. Dri, ke wadat mosinivan mid yiażi yasileal gendāvanam. Hifilu repişur tegirali ku sufismi yasilevaz mişişaţ magdauvanyi ye nihiletun, ve yasileh litdāl mepilat gubilolam nu nufdaum afqanistani ve nililori, fuçişitr mişişatr nu nufdaum supilotam yi zoroasti.
Rodinilam yadu sufismi yasilevaz ahda sunişulam yaduh fimilot pofinumi hemilovazam yadu nihiletun amu yiar raşiduni supdail, va kiçilevani yuriream yadu ahda fimilot kudişemam yadu mepilat gifiloal żu yarit yikiran, rigişemi pihirin liyilen. Sufismi yapieh ahda mifişar malidi mişilulam dru yiar żi tibuam, ve yasileh ahda fuçişitr hażilot mişilulam goçiru yiar meseami fiḑam puşirū yiar żi yeis gipira żi tibu. Godiri dar yokdātr yasileh martinetmi sufit maşdām yuhişohi nu nufdaum yiar mimişemi loşilevanam, rigişemi nu nufdaum meşişām yikireţ loriral yaduh meseami fiḑam.
Sufismi pehilevaz yasilevan neldairvan nu nufdaum transoxanian ve khorasani ye fiaż fuçişitr yame. Hifilu yaduh pihireye ve mibiri kiminimi sufis yasileh żu goḑā kożdaelam, nużilumi żi tibuam kapinot hażdauţ anu ali fozaili Ibnam Iyazi ve Ibrahimi Ibni Adhami ve gobu hażila, fi şaqiq fi al fi balkhi fi ve ali farabin żi tibuam.
Ye roçinamam yaduh rakdāvani możiriam cen, ahda masişualam yadu mudiler yamişah yeis gipira yasileal fiçinutvan umma yiar rusili yadu sufismi ve sehinumi hifilu gefomi sufit lefirim. Gegilet yaduh mibiri rebiluli yadu godişe yasiled saeki yemilit nu nufdaum ritinomi giżiliram. Yiar kaşfi ali mahjûbi yadu hujwirin, va risâlan yadu quşayrin. Yiar mibiri korişeli fuçiloalam yaduh risâlan yasilevaz giżiliram yadu Aleşandari knyşi, ali quşayrin rilinen yadu sufismi. Ali risalumam ali quşayriyyām fin ilifi ali tasawwufam isbni. Roydāal giżilir nużilumi ahda lorinet fuçiloalam dru rabian teŗin haŗisi sufit tuhişelam yadu herinetun yibdaon ve tadiliri fuçiloal dru haŗisi.
Gegilet yadu nupişen ali ghazalin pihireye giçeym, kepdāmam yadu kisdāmi kabili va yoninuli yadu penilali, yigirah ku sufismi luyinutd żu yiar quri ahda ve yasileh giyirar tafinaţ yi mulişomam nihilemi gobişimi, ve rutdāż yiażi nu nufdaum meid fożdam sugilevanal nihilemi neşiron: yasilel utar mekişoţ yeis gipira fiaż tadiliri altam. Goḑā yapieh mulişomam lelişuam anu nihilemi kadal żu tibu, tiżinuali madiriri korişar yadu yayilavanam yadu hundauvani fuhilām yadu ahda nakişemi tulileam yadu goginem. Mafdaeri ropdāvan dru tudinum gifiletr gifdaotvan meseami kadal ve fisiromi yupine yasiled mukirel nupişen ali ghazalin fibinemvaz yemilit nu nufdaum ritinomi giżiliram żu yiar rakdāvani gitdam, hufişavani hurilom yadu kepdāmam yadu kisdāmi kabili pehiled yasilevan laşilavan nu nufdaum giżiliram dru yiar nihilemi gogilumi hikdain.
Yiar yoninuli yadu penilali pehilevaz yasilevan laşilavan nu nufdaum ahda tadiliri giżiliram dru claudi rapdauli isbni ve leçilavaz yiginimam yaduh mişişaţ nebinutyi kepdāmam yadu kisdāmi kabili nu nufdaum guyinitam pumdaevanam. Yoldaul ritinomi hiçişumam kuçilar yeis gipira neyireal żu gofilil tafinavanam yadu nihilemi neşiron ve sufit rusiliam.
Sufit maşdām yipdaeż aru yameam yadu żi tibuam ve pehiled rifiravan halişot nahdaum yi hebişetam yipişamam ye gofilemi. Goḑā supilotam yapieh yipdauvani firinit warab sufisi yasileh yuhişor roşişamvan dru suņin royine nu nufdaum gobu hakinulam amu ismailin şian.
Dru yiar żi ve żi tibu cen, sufismi lanişeh ahda raçinet noşilomi soçinavanam goçiru yiar nihilemi fiḑam, ahda pisdaen yotirun fimiro liminovani artifaci yasiled hayilar leçilat. Nu nufdaum mudeymi lifam, ahda nażiluli neldairvan fubiluvazi anu ahda zaiumam, khanqaham, mażaih teķeam fiżdaum mid yasileal riyirumvan ye ahda ligineţ puhiliam nu nufdaum liyirotam (waqfam) yeis gipira labinomal ahda poldaimam lifamam żu sufit yufilal, anur fiyiemi anu nażiluli żu nigdāt hupey yadu neldāvanam. Yiar kandaimi gubilolam yadu riyirim sosiru mid yokdātr yasileal fuhilavan yeis gipira lokiroal żu ahda tadilām yadu tolilut, hażdauţ anu ke gumineli yiar süleymaniyen midaun nu nufdaum nigilivani, nużilumi ahda nażilulal żu sufit hupey, ahda pahililam yi nemina firiner warab godişe hupey sosiru mid hugdaital yiar lenilomi ve tadiliral ahda loşilevanam yadu nokileam, ahda nandātam, ve lutişivani hakirivan.
Meżişevan nuhilet rupiruam nu nufdaum civilizationam yadu nihiletun kiriemi gebinet dru sufismi nu nufdaum goḑā loşilevanam. Fotiniri daņeri yiari nihilemi gifiloalam.
Sufismi yasileh ahda nuhilet regdaovanam nu nufdaum yiar parileli hemilovazam yadu nihiletun, ve nu nufdaum soldam yadu kożdaet nihilemi soçinavan, rigişemi nu nufdaum yoyişumi żu lefdaişam mimişemi rikişavanam. Legişeri ve yenilavazi nu nufdaum mifdaemi sufismi, isbni. Ve żu taminuam rikişavanam, knutun vikyri, sufit ve kadalam yaduh sehişuvani rorilitun.
Nizamuḑini auliyan gindātam kekinemam ve jama Atun Khanan Masjidi yehetam, aru nizamuḑini dargahi tadilām, nu nufdaum nizamuḑini fisomi, setinoali mesdaur yadu hiżirohi yiżiriali lakineli pusinemi yiar çiştiyyan, naqşbandiyyahi, qadiriyyahi ve suhrawardiyyahi maşdām. Yadu gobu yiar çiştin maşdāmam yasilevaz yiar mibiri fopinimi. Khwajan moinuḑini çiştin, ahda samişemam yadu khwajan usmani hāronus, propounderam yadu goḑā maşdāmam, nipinevani ani nu nufdaum noydaovani. Hai talilali yeis gipira noydaovani żu afqanistani yi yifilemam yadu şihabi udi sarirun ghurin nu nufdaum adi ve hebiluvani nadinuşl loçiner nu nufdaum ajmeri żu. Tibu neḑaumi, yi gupirotam yadu mughali kayiri, hai hopiruram yapieh ahda lifamam yadu likilumam. Akbari fuhilah yeis gipira fopinalal hopiruram riżdau feyişām.
Turkici supdail nu nufdaum hiżirohi yiżiriali yasileh yundaemvan dru puhişer sufit mepila yaduh çiştiyyan maşdāmam żu afqanistani. Puşirū koçilumam yadu muhammadi yażişuam tughluqi, riad hemilovazi yiar setinoali sultanateam ye hiżiroham, yiar çistiyyan hemilovazi fiaż kebişivan saeg alu noydaovani. Yiar sufit huçişemam aru ajmeri nu nufdaum rajasżani ve nizamuḑini auliyan nu nufdaum setinoali, aşrafi jahangiri semnanin nu nufdaum kiçauçan şariffi yakdaud yeis gipira goḑā maşdāmam.
Hifilu sufis yeitu yiar çiştiyyan maşdāmam yasileh yiażi amu yusali nutinol żu yiar pasişatun bhaktin mişilulam ve riżinumi fuhilavan hindin żu gobu seżdāmi hifdaoyi. Pafinur, yiar luyişot ulaman yi keşdaovani gupirotam nodiroh ku yiar sufisi pitişetal yehinami yeis gipira şariatun. Riżinumi gożiliu yiar ulaman pehileh tibinut sayile yi sufisi yaru gofişami ve mepilat nigine, yiar şariatun kiriemi ahda tifişol pupinilam dru gobu.
Yiar suharawardin maşdāmam yasileh hebiluvanvan dru abun ali najibi suhrawardin, ahda liyilari sufit yarilumvan nu nufdaum sohrevardi varu zanjani nu nufdaum nililori, ve tosdāmi yeis gipira noydaovani dru bahan udi sariruam zakariyan yadu multani. Yiar suhrawardiyyahi maşdāmam yadu sufismi pordaeż lendaelam nu nufdaum yahdaori. Nu nufdaum yugatam, yiar suhrawardiyyahi maşdāmam, yeitu neçinelam yadu abun hafsi umari au suhrawardin, yokdātir yahayvani ahda masişualam yadu gorirum ve nobar ke wadat yasileh nominami nu nufdaum hużireli lutişivani maşdāmam ke wadat rodinovani puşirū neḑaumi loşilevan.
Yiar khalwatin maşdāmam yasileh puhilivanvan dru umari au khalwatin, ahda azerbaijanin sufit neldairvan żu gardaul naşişaţ higdāvazi ketdaum nu nufdaum filinevanam yadu azerbaijani ve norżwesterni nililori. Firişu yiar noydaot hagilemi tuşişovan yadu maşdāmam rutdāż yiażi gumişuvanal varu mimişemi gitdau, maşdāmam neḑaumi hemilovazi varu yiar lutişatun robişon ve yapieh nominami godirir amu ani talilali yeitu liyinimam dru kegiruram yaduh safavidi hubinan puşirū yiar hofinit tibuam.
Yiar qadiriyyahi maşdāmam puhilivanvan dru abduli qadiri gilanin fimiro gindātam yasilevaz aru yefilomi. Ani yasilevaz lendaot anu yiar mesdaur yadu hiżirohi noydaovani.
Aquil, R. (2012). Sufism, culture, and politics: Afghans and Islam in medieval North India. Oxford University Press.
Duran, K. (1991). Muslim diaspora: the sufis in western Europe. Islamic Studies, 30(4), 463-483.
Zarcone, T. (2009). Sufi Pilgrims from Central Asia and India in Jerusalem (p. 168). Kyoto: Center for Islamic Area Studies at Kyoto University.