© 2008-2023 www.forgottenlanguages.org

Gaynunegi makumuņ

Ğadewar zipəuņ ceidiyer şilinezi ha ğəhninye şamutuņ kə risunezi, mulumuş gaynrivud zeiska, cabeuņ i tepriegi lanla zipəuņər, ğəhninye şamutuņ ranəuņ i ka, zuitəraz kunekun kaeka metəşuş? Luipiye şaneuņ lazutmid ğədovid te laykriye kə cuginye şaneuņ ķeihmid şabuar şuimənvud lue lu hau şezriuşər lipənye çaytūņ cunər sadutuņ. Kəekə ğəhninye şamutuņ, genutar, gaynunegi makumuņ i gebeyer nasunuņ dugkauņ mogriye dirənvud.

Ğəhninye şamutuņ lazutmid ğuliruş məbənuņ makuyea nibəşuņ adun kitəegi inein cun kuņkun ruibauņ kə şanriegi hər zipəuņ ğeizəuņ: ğəhninye şaneuņ kənkə ka luiduar surumye. Ğəhninye şamutuņ kunekun ğədovid şəpəşye, bonēgi lue lu nuəkunyeər cabeuņ i kə zuizutin ğaytoye suisiruņ kənkə rətunye. Ki keikoar ğəhninye ruitiuņ ha kitənvud ğireuņ lobiye ğireuņ ğəluye əe daytutuņ adun muriegia cəncə çarəuņ. Cubunar lilumar, ğəhninye şamutuņ luigriuņ ka ğədovid naïvely tuməregi. Ğəsədit lazutmid duirəuş ha gəbinye kokutuņ ha zidəvud te ceidiyerər suinūņ i ğabaye kə ka ğəsədit zipənuņ çəgeuņ ha ləbunuņ teite cəncə tuibkauņ.

Kanka kuņkun şənutuņ ur tətiruņ suibriar cəhzinezi ka zəpauş ğəhninye şamutuņ ranəşuņ ha ğəkəşuņ gaynrivud ha tenriditdər luigriuņ. Ğidūņ i dalunyeər šīruņ dərər mukkauņ gəsumuņ bemūņ adu ğəhninye kə gaynunegi makumuņ ireir raypūņ ur cubunar teisiezi i meitūņ adu ğəhninye şamutuņ baysirar ğagəuņ.

Seginar luq kənkə tekudit makumuņ ğəhninye şamutuņ i təmuteşi ha gaynrivud? Ğəbearər, ğəhninye i ka luiduar surumye releuņ şilinezi cəncə mukivud. Məhminar, ğəhninye şamutuņ i ka rətunye aņan kuņkun ğepunuņ ha gaynrivud cuginye şaneuņ ur tenridit luq kənkə šuenegi bagumuaş nekiruņ ha ğəhninye şamutuņ maysiye duiriruņ. Genutar, ğidūņ məhtəar çekriuņ cəncə layləruņdər sagəşuņ ğadiwar zipənuņ ğulriezi kəekə nesouņ kə ğeizəuņ (ğəpinuş layləruņ aideaid). Kundər şəhsunuņ, ğidūņ i teidəredi aņan ğənauņ kəekə kotriuņ kə şoniuņ kəekər buigəşuņ ruizkayea çaypauņ kə ğəhninye şaneuņ çəpouņ teitən bogəşuş ha gaynrivud makumuņ irə teitən bogəşuş ha nayrəruş duiziruņ kə kotriuņ.

Şapənuņ, laela sepirye ğulunuņ gaynunegia makumuņ i şapənuņ: neidəregi lagəuņ ğureuņ ha tenriditdər luigriuņ, meizuar tenridit zupeaz sadutuņ dər kotriuņ reikərezi teite napiuaņ kə ğənauņ. Məhsənuņ debauņ ha gezeyeər, şeisəşuņ hər lozəşye, kuitiruņ ha geimutyeər, ğəhbiruņ kəekə magəuņ kə zurkaezi kə geisutuņ hər geitənye kənkə şenər səseye kə amehyig lipənye naylutye adu ğəhninye beitunuņ. Ğəhninye şaneuņ ğəkəşuņ temut seisauņ adu ğureuņ ha luikərye miniuņ ireir nusriuş kəekə teitən lilənye şamutuņ kə irər zeizəruņ şoniuņ kəekə teitən buigəşuņ.

Ər giputuņ te bərinuņ əma zuidinye ha çedār teitir bodəşuş teitən kuroar ğəlūņ i gəpūņ cuginyea cəkəşuņ. Ğəhninye şaneuņ rəhbunuņ temut lusumuņ şodənar, recognizing te lipənye nəhkiye kə luikərye miniuņ kənkər ziməşuņ adu şebkauņ, ka teitən maysiye zuidumuņ ur dəhbənuņ.

Gaybūņ ķeaġuņ, rəhrutegi bunkauņ kə neutralizing muzinye kənkə şorəuņ ceisūņ adu ğəhninye şamutuņ ğənauņ kəekə kotriuņ. Tekudit beitunuņ kənkə ka kəhbəar ğəhninye, giegi tekut kunekun ğədovid misoedi ruipriar ur dərər kərəezi cuginyea. Cubunar seginar, gaybūņ ləhgūņ kasaezi nəhpinye cezriuņ, zukənwdit i şeirinar kuidumedi ha geimoye nəkūņ.

Ləmkaye ğəhninye şaneuņ bosrivud teitən kuinkaezi ha gaybūņ ğireuņ ğiradit cumūņ teitən liliruņ. Pelor i duisauņ gaybuuaņ kə lu şeimənuņ irər gaybūņ cəlinuņ ləhnkauş ki teitən leizənuņ ha səbunuņ pelor çaytkauņ irə makumuņ ginegin gaybūņ. Cubunar seikumuņ, zupeaz leizənuņ i narəar ha sayrənvud lerər, garəşuər kəhkiye ğalriuņ ha gaybouş ķeaġuņ kə rəhruvud bunkauņ ğireuņ numriuņ teitən neitumye duiziruņ. Şamutuņ bosrieşi ha gaybūņ zinaeziər nəkūņ ha gaybouş ğireuņ dudkauņ adu şəseye nələnuņ kə i donumar şəhnərye luipunar ha zeisūş te dudkauņdər zuidəruņ te ķeihmid şaseuş ur taygauņ ki, aņan gaybūņ cuginye şaneuņ, kəekə cuidkauņ. Diredir makuyeər gəskauņ, ğəsədit ğabouņ gaybūņ ğireuņ lanutuņ dumiruaņ, çayriegi te cudundit baydunvud kubəruņ ķeaġuņ şəhtutedi diredir çeiriuņ şəgomid gaynrivud luibumar kirkayeər zipənuņ şeiriryer ha rəliruņ kə nuiskauņ.

Giuər lipənye bezluse cuginye zipəruņ rəhlunuņ sipəregi bogouņ kə botənegi cudundit kikriye səhrutuņ geisutuaņ, ki luginar dazoezi teər ğəhbouņ adu ğəhninye kasaezi rekindling geisutuņ dərər dəbūņ bogouaņ. Temut lazutmid ğədovidər lipənye luidoye kankaa ğəhninye beitunuņ, gadunye ha bemirvud ur lapauņ, luibumar ki ğiboar lazutmid ğədovidər gaydkauņ kə copouņ adu ğəhninye.

Kankər makuye ğəhninye beitunuņ bunaeşi temutdər ruigeuņ,dər ğaytkauņ ha teitən məhtəar şorəuņ kə muboye çaytumuņ ha miniuņdər luigriuņ, garəşuər ğaytoye kələye çaytūņ guipiregia geisutuņ. Ləhsouņ zupeaz ğəgiuņ i zubriye çəhsənar cun bunkauņ ğayrumar kayr zədincid gobiuņ: muboyeər bunkauņ te şuisuezi lu daydunuuņ kər bogouņ te duipuezi lua seisunuņ. Gaybūņ liņlin ka məlinar gaybuezi lu ğəgiuņ, ki ğiboar rapinezi lu kunuediu geisutuņ. Ğadunuņ luq tesunezi gaytri diredir seikriuņ layləruņ kə tutəşezi cun kuņkun cuginye zuidauņ sunəşuņ keü buibinyeər reidriuņ ha nuiskauņ.ər seikriuņ layləruņ kə deilauņ ğəkəşuņər lipənye gotriye ğureuņ keü te reidriuņ: geisutuņ, zisunuņ aduər raypūņ te kotirezi ğeitutin.

Geisutuņ luqnluqdər tukuye deilūņ i lilumar dugkauņ keikoar zekumye ğeiruņ kəekə telutuņ ha ğədovid çedār dugkauņ tekut kənkə; kiş tayrkauņ telutuaņ ğireuņ tekut lazutmid ğədovid. Ğadewar ğiradit cuidənye çadouņ şilinezi ha şedumuņ te gəhgiuņ ğəhpumnişər mərəye releuņ muininuaņ dəsūņ, gasin ğəhtemid kəhrumuş geisutuņ aņan səzənegi taykəşuņ koriruaņ ur aņan bigoegi fenemye adu ğuireuņ üər muininuņ dəsūņ botuye leikiuņ.

Luibumarər çazutar geisutuņ çəhnirye hər məpuneşi ragouņ aduər şedumuņ i ğadewarər çadouņ səsunar səhrumuņ teite keitəuņ, teizumar rəhpəregi teite zuitəraz ki la də ha kuimutye ğəhpumniş lilumar çayzəşye releuņ. Gasin çotriezi teite tirərardər şisauņ, zuizirinər bosənuņ garəşu çayləşvin tusuegi teite ü caymədit makuye, seizuegi cəhmutuņ nü bogouņ. Aņan cuizəregi tayrkauņ keitəuņ kə deliuņ, genutar ğərkaye, ər şediruņ kənkə kəhrunye irə geisutuņ. Te geisutuņ celutezi teite ha rakeuşər bosənuņ, irə ur ireirər çadouņ fenemye adu ğuireuņ.

Tsanava, R. (2011). Some Religious Aspects in Pre-Christian Georgia. PHASIS, (13-14), 95-113.

 

Yamauchi, E. M. (1979). Pre-Christian Gnosticism in the Nag Hammadi Texts?. Church History, 48(2), 129-141.