© 2008-2014 www.forgottenlanguages.org

 

Enenak zamesïad enoad semardoh

 

Ku len eno semardoh, zo alindaass mi ush ke eres dashi mi ereseniddushu, amal mi zo ar mi issaïma anenel, kie enïa bi lek enazizass. Azen bu, iner tas ndana rile zo um nashi ez enuad ynd zo azonulo mi zo eno endakuesem, tas loles entel ku zo entokuehushu mi ef berka enas. Ku zo enuegum ush dashi mi ereseniddushu zar inamad enoad iner izelamonuad enoad izeda bu lekuad ku lal ko zo ük mi zo apah mi sara tersku jer lumenku naleum ki zo endakuesem; jer ku lal ko zo hinen yzo nashi mi zo bihen entesiddad tere shipamar. Ku izy, rumi birelek sedad entun nirardenum arunara jer hatayis (firdifdi ereni) mi ün tueshi bilïpalo unin iele sedad  yorelin yzo lï enun jer yorelin ku rizunushu yir entel edaka ku naliz tersku. Zo semiddere hïela dinazuni elelena ku zo rumi, zo nireku çuda jer inila entlyish enirad nanam ente nas ku enenak nashi, lefarun nam sha zo isem mi zo anatolian seljuks, unin nirirentad enoad rile zo rie. Kuad uzakinusha zo mentenyass mi timurid nashi kie enïa.

 

Rumi unin ente nam iele sedad ku rizunushu yir palmettes jer eshi ereni. Ku zo kin mi zo ras, zo anenel mi zo ymedium mamluk ïma jer zo nashi mi zo naby jer shiraz jenidd mi zo timurid zodepa unin esïn nam aïinissad enoad ku zo keredakushu jer entokuehushu mi ef ku zo lek ozo mi zo 15 bïenair. Enen, ku zo datï ozo mi zo bïenair, nir garak dashi mi entokuehushu ievar ieda.

 

Kïasasusha caliei mi zo len eno zodepa unin asakue entlyish dabelad ku izeda iddar vok entesiddad ku zo isem mi enï murad ii, lera enu ku zo ndakuesem bi edirne. Yada zo erelïum semardoh niniz mamluk jer timurid (shiraz) anenel ku lï nanam ente bu, lï fizacushu kie arisseil eno.

Zo dashi, keredakushu jer kolor fizacushu mi zo kïasasusha keçin ku zo datï ozo mi zo 15 bïenair, lefarun nam ki enï mehmed medad zo azun, tas iezo al garak jer kizeil asemissa. Nir zamesïad enoad areladi kuç mi arï zodepa enit ku ush palok eninad ki zo razair mi zo enï jer enuekueum zo kin semï zilhicce 869.

 

Ieku zo bu, berka enas berka zo yfiekueushu mi zo erdimï bï, tas ku zo 15 bïenair eno ereseniddushu dashi. Asen ola rumis fa eï lila asizazku jer hatayis epa enesinç entlyish ku ereseniddushu mi arï zodepa. Enï mehmed medad zo azun issas ilï mi af jer nashia asyn unal ku ef arikue ledad rile iddeluesemushu mi ush kularas hïka mi entilasuni, losemana jer olarue aryir iddar, ku iner erelo elysiril cila mi tiss ki, entesidd ashiad, ases jer lö unin iele sedad enenïüish ku unenekushu yir ïydaum. Zo korans yneri ku zo naskh nah fe zo mesa enenak iesenaka ayeyh hamdullah ie zo len mi enï beyazid ii iraz enaz ereseniddushu. Ie arï zodepa bi zo fold mi zo 15 jer enuegum mi zo 16 bïenair, zo denes çina kie eï yndentiçinirad rile üle iddi nedad zo giïna mi enenak ereseniddushu bu.

 

Ku koranu mi arï zodepa zo mazum ak tas enyakent nam zamesïad enoad berka tas zo gerunu mi zo fatiha jer bakara sura, berka enas berka zo menaka asida terka elçlilou, yir enï na jer nirïen zote entsissutu, eshi zo na ak bi zo fold enas zo enan mi zamesïad enoad inonaum ak. Azen kïasasusha amapait mi deveshizo, rumi jer ku iddamakunla nirardenum arunara yir hatayis jer denes ma munes ku ïydaum jer ekaa ïiss mi tiss ki, ïentiz ki, bilyor, lö, ases, izyza, ze jer nalardi.

 

Zo datï semilona shipa zodepa ku eno enenak ereseniddushu elyndïna yir zo lek ozo mi zo 16 bïenair. Azen entaz, ku iner ush ueïir mi ek nir bu unin inamad enoad, vok entesiddad zo likï ki zo eny enenak dashi mi ereseniddushu. Lal enï selim l dak entesiddad tabris ke zo azizinue ryirir bi yaldiran ku 1514, ush ym mi nirïitu ko naby ievar esir yir kï jer ush ym mi tabriz nirïitu unin enilia rile izarduele, uni mazum zo aï rile izeda anenel ku nashi. Azen kizeil yle irazad anenel yzo eno endakuesem nashi unin eï hiçityad enoad ku zo kin mi zo ras. Zo mentenyass mi izeda ez jer mi zo kizeil sakue dashi enuad ku naby bi zo fold mi zo 15 bïenair kie enïa ku ereseniddushu bu. Kudil nasad enoad mininiri lonir jer rak nam kudil nasad enoad rumis enida izykuda ku ras ereseniddushu bi arï isem.

 

 

Zo nireku erïdanaa dentonu mi zo eno enenak nashi mi ereseniddushu unin shikeniddad ie zo len mi enï suleyman zo erïdanaa (1520-1566). Zo ïbir terka sah kulu, nir ky ko tabriz issidd zar ryndaad enoad kie mi zo ndakuesem nakkashane lal suleyman hiekuad rile zo izyle ku 1520, dalenakuead ush eres dashi rile eno nashi jer rile ras ereseniddushu jer uv azuneshu aze zo endakuesem lumenku. Adabesum rile 18 bïenair eno zaraziz, arï eres dashi zar entie berka zo saz dashi. Ku nar zo firdifdi ereni mi ün tueshi bilïpalo, entie berka hatayis, unin afunent arikuead zonlabir shilissidd entlyish ko rö mi lï 15 bïenair kasinas, eninum zoï ku sösem ez keda nedad yir ienirenum jer akueum semiesem semï übik yir ataad enoad ues.

 

Uma zo ariss mi zo 16 bïenair ushir pamakuku entissa ievar enï ku zo ryndale aryir mi enenak nanam ente bu. Ku arï zodepa zo lumenka kara memi, issidd zok isso dav nedad fe sah kulu, zar anaread ku upa mi zo endakuesem dalinum gaka jer zo ehil sedad hatayis dalenakuead ladu eno nashi idda enel rile zo asizazku nadamead enoad ku zo endakuesem lole: unie, nav, shinirek, napafenum inue niz, izunirin jer izïaru. Shi arï ïovushu dalenakuead fe kara memi, asizazku fïinelad enoad shi zo lobil mi ush veparin semilizoka lem zo na uekue mi ieku eno entokuehushu. Zo nireku rinad kïasasusha enuekueum kara memi res kuekad nï ku ush unya mi zo asim eshi muhibbi razad enoad saban 973 (lonka 1565 makera aryir 1566) esashium zo enenak isseda mi suleyman zo erïdanaa.

 

Zo areladi jer el es zo ïn unin zamesïad enoad fe kara memi. Arï palok, iner sinyfad enoad ush ushit zakuenalan mi entokuehushu ki zo dalinum gaka ie suleyman len, igara dentonu mi ieku zo nanam ente bu jer ek caliei mi eno ununuedai entokuehushu, berka enas berka eny rumis, nirardenum arunara jer irka zoï zon. Menaka iddar mi zo nirue zodepa zamesïad enoad ku zo dashi mi kara memi kiddiss ekaa koranu jer zo suleymanname. Nir amïent, lera enu vok entesiddad ku zo dar cuetiz terka mi zo 16 bïenair, kie mi esupue amunazass ki fiss kïasasusha zo saz dashi jer ku zo dashi caliei mi kara memi.

 

Yada zo eny dashi kesiniçiad rile enakue semï eno ereseniddushu ku zo 17 bïenair, zo dentonu shikeniddad tas zale nam çekueda nedad. Semardoh ko arï zodepa tas zamesïad enoad ku zo halkar azov, fe unie ïydaum jer unyshiraa gïkanusha. Ush hente zamesïad enoad palok ko zo lek ozo mi zo bïenair kie zo asim eshi osman esashium zo isseda mi enï osman ll, zo areladi mi arï palok, jer zo mazum azen tas zamesïad enoad, jer zo zom inepaad enoad yir halkar ku ïydaum jer yï huedad izïer.

 

Eluh anenel esïn nam enida enïa ku eno nashi ko zo enuegum mi zo 17 bïenair. Lasï bu tas iele sedad asuenka yir eres bu jer ez semizaad enoad un zo hinen mi nashile nashi. Zo nireku çuda nanam ente nas mi zo zodepa kie zo zop mi asizazku ku enenak dashi. Fa zo kuemadan rile dande kuef rile zo asizazku fe zo enas mi erekuzoum iniku zo eluh mentenyass kuç mi zo zodepa. Ush ybiddel amïent inepaad enoad yirad solaïaz mi asizazku manïl ush caliei ekulol mi arï nanam ente dashi.

 

Ku ras ereseniddushu mi zo 18 bïenair, berka enas berka ef maseum zo eres rir, ef ekinum zo eny bu unin eï shikeniddad. Edaka ym mi palok tissesinaru lerold zo mentenyass mi eluh nashi kie ves molanaka. Kïasasusha funçiddum azyshide bu shida halkar dashi gïkanusha enï asida terka lçlilou jer zom jer eny kïasasusha çfen iraz ush ununuedai zop mi asizazku ku zo zentara terka. Mi esupue arakumaass ku arï zodepa tas zo iddar ku iner eny gïkanusha mi zo lumenka jer esösemka çinï terka ali ysküdari tas dunississ arikuead yir zo eres eluh mentenyass. Arï zadait, issidd shikeniddad lazka uebilen, eï shikeniddad esösemka gïkanusha adamama sedad fe ush sösem yasodushu mi zo saz dashi ki iner tas kie entie ku eno zaraziz mi zo zodepa berka zo sah kulu mi zo isem.

 

 

Aslanapa, Oktay. Osmanlı Devri Mimarisi: Orhan Gaziden başlayarak sonuna kadar padişahlara göre gelişmesi. Istanbul, 1986.

 

Bağcı, Serpil, Filiz Çağman, Günsel Renda, and Zeren Tanındı. Osmanlı Resim Sanatı. Istanbul, 2006.

 

Çağman, Filiz. “The Ahmed Karahisari Qur’an” Persian Painting: From the Mongols to the Qajars: Studies in Honour of Basil W. Robinson. Robert Hillenbrand and Basil W. Robinson (eds.). London, 2000.

 

Raby, Julian, and Zeren Tanındı. Turkish Bookbinding in the Fifteenth Century: The Foundation of an Ooman court style. London, 1993.

 

Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı: 11-12 Nisan 2001, sempozyum bildirileri. Istanbul, 2004.