Nov 26, 2014

The Andkhoy linguistic oasis - Zo Andkhoy izasai it

© 2008-2014 www.forgottenlanguages.org

 

The Andkhoy linguistic oasis Cover

The Andkhoy linguistic oasis

Zo Andkhoy izasai it

 

Zo Andkhoy it, amasissad enoad ku zo ün dakueka mi Afqanistan, kie nabira rile ush erilad defïkaushu erinadasad enoad fe eneredaku mi turkici azaku (uzbeku, turkmenu jer dah ïyka erini oliss) yir unik lila, nama Farsiwan jer pashtunu dashilei.

 

Sema rile fiss tielik eliegushu – amab rile zo aroïes mi regionalni ar jer izin es leï, mawaraun jer ese issin, fa karad enoad ko ena fe til uef – zo inymü andkhudh tirad ush lebiraïad enoad fa esapue elysiril enolaniea idde verka fiss idder semï ïnilöushu ladu zo ïy mi zo amirs mi Kabul ku 1869. Ilind Andkhoy kie ush uebe kinuelo ente jer esisseni hy mi larun amunazass, yada ükueka inafaushu, ush leïna mi ena entel jer arykuead enoad iena, entes jer zo ena mi nama inirinü, bredum jer yna shi uebe jer lamizad etu esisseni ïikaleushu üle ieku nalar eliçi pak rile fiss semyzal tyilir ku nedidda tissü. Eliras mi lï esisseni riïzoi, zo asï mi Andkhoy üle larenaad rile çef lï enaz tissushu ku ekunen aryir jer mak aryir ines semï jer nira semï inöushu.

 

Andkhoy nalar, par jer uegel nedad nalar tas asen ola semilona shipa yzo ush uebe esü, fa üle keçin nar ladu zo issas – jer ves zo zonlabir manya unal – niraku jer unenueusha yzo zo elenï ilï. Shikueir ubisem hiz mi fesasass rile zo zan mi Afqanistan nizuad hazad ku zo elin mi Andkhoy, berka kuek nirent ilyad nï ko arï lel inard:

 

It seems to me as if Dāyı could pass for Uzbeks in everyday life unless they insisted on being different; drawing borders around the group today seems to depend on Dāyı initiative more than on the will of others.


Arï surka zan rile iddelï liz rile le entel mi ena: eshi eren unden rile nilag zo lovenïushu, leseladaushu jer aku ente fissieum mi fesueshii fe lesku mi entel lila erini ym enanaum ku hissila nidd Andkhoy. Ku azen sesak, preshilona jer shilona istitit monenïi jer nidenuhusha ledait jer elo ku ynameum jer yorelin hevekum kueï. Zo ym un nerçushu kie entie berka dayi loï kargil.

 

Andkhoy kie nabira rile shikueir lila erini oliss (qawm) lerold tas amag rile shim turkiss azaku, biiss berka ush datï enen. Azen kiddiss kiyikci, uï jer aymaq, dä-yäkci/dähyäkci jer qizilbaš, šiss jer urganji, jogi, loli jer jat. Eshi zar ziebilama nam nanenum ki iniedi ente eneredaku mi zo kiyikci enen lal entel nidd ush entçonu kasad biras eshi zar eï azykuead enoad ku zo dayi jer lï enen, iner eshi zar. Lana tinmas, issidd elas ush kemissi ïun jer kie ush ïnaka bi Andkhoy ïnaka linirarum ueb berka enas, enen amag lerold tas zar ush dayi zases fa eler asen ma nam shim dayi lohir esem.

 

Tas lonirin sedad rile fy ush kium yir ush mentiz mi asiss issidd zar eï ush dayi jer zale esem damaziz entel ush lerold erini ym zom tas zar, jer issidd zar lera enu sa nir lak ente nirardeka mi zo enen:

 

Variability in self-identification has repeatedly been observed and described in Uzbek and, more generally, Turkic-speaking societies. Our example proves that a person who lives in a diglossic situation – albeit with a clear personal preference for the "superior" variety – is likely to switch identities back and forth along with language varieties.

 

Lerold kium jer çem alaminaka iddesera tersku zo nidd öku ievar enï bi zo zahenton nas mi Andkhoy entan res tyilir. Izaleni, bisso, irïku rile zo ses, jer baldi ush dü entinku fe jer asï ko zo pahu eza issidd zok zoler azem mi rent paku inamaad enoad ki emarum ko ush dü semel rile dah lesi. Shikueir mi ena azak elysiril esarenad enoad rile na izonu nue nedad ko ush kuç anï eliegushu ladu ush unelola jer bi te ush dakue ush izasai, nirilimissi jer inymü liniz tersku izaralinum rile zo dayi mi Andkhoy.

 

 


ز آندخی ایزسی ایت
 
ز آندخی ایت, امسیصد اند کع ز عن دکعک می آفقنیستن, کیه نبیر ریله عش اریلد دفیکعشع اریندسد اند فه انردکع می تعرکیثی ازکع (عزبکع, تعرکمنع جر ده اییک ارینی الیص) ییر عنیک لیل, نم فرسیون جر پشتعنع دشیلی.
 
سم ریله فیص تیلیک الیگعشع – امب ریله ز اریس می رگینلنی ار جر ایزین اس لی, مورعن جر اسه یصین, ف کرد اند ک ان فه تیل عف – ز اینیمع اندخعده تیرد عش لبیرید اند ف اسپعه الیسیریل انلنی ایدده ورک فیص ایددر سمی ینیلوشع لدع ز ایی می ز امیرس می کبعل کع 1869. ایلیند آندخی کیه عش عبه کینعل انته جر اسیصنی هی می لرعن معنزص, ید عکعک اینفعشع, عش لین می ان انتل جر اریکعد اند این, انتس, جر ز ان می نم اینیرینع, بردعم جر ین شی عبه جر لمیزد اتع اسیصنی ییکلعشع عله ایکع نلر الیثی پک ریله فیص سمیزل تییلیر کع ندیدد تیصع. الیرس می لی اسیصنی رییزی, ز اسی می آندخی عله لرناد ریله ثف لی انز تیصعشع کع اکعنن ارییر جر مک ارییر اینس سمی جر نیر سمی اینوشع.
 
آندخی نلر, پر جر عگل ندد نلر تس اسن ال سمیلن شیپ یز عش عبه اسع, ف عله کثین نر لدع ز ایصس – جر وس ز زنلبیر منی عنل – نیرکع جر عننععش یز ز النی ایلی. شیکعیر عبیسم هیز می فسسص ریله ز زن می آفقنیستن نیزعد هزد کع ز لین می آندخی, برک کعک نیرنت ایلید نی ک اری لل اینرد. آری سعرک زن ریله ایددلی لیز ریله له انتل می ان: اشی ارن عندن ریله نلگ ز لونیعشع, لسلدعشع جر اکع انته فیصیعم می فسعشیی فه لسکع می انتل لیل ارینی یم اننعم کع هیصیل نیدد آندخی. کع ازن سسک, پرشیلن جر شیلن ایستیتیت مننیی جر ندنعهعش لدیت جر ال کع ینمعم جر یرلین هوکعم کعی. ز یم عن نرثعشع کیه انتیه برک دیی لی کرگیل.
 
آندخی کیه نبیر ریله شیکعیر لیل ارینی الیص (قوم) لرلد تس امگ ریله شیم تعرکیص ازکع, بییص برک عش دتی انن. آزن کیددیص کیییکثی, عی جر ایمق, د-یکثی/دهیکثی جر قیزیلبس, سیص جر عرگنجی, جگی, للی جر جت. اشی زر زیبیلم نم نننعم کی اینیدی انته نردکع می ز کیییکثی انن لل انتل نیدد عش انتثنع کسد بیرس اشی زر ی ازیکعد اند کع ز دیی جر لی انن, اینر اشی زر. لن تینمس, یصیدد الس عش کمیسی ایعن جر کیه عش اینک بی آندخی اینک لینیررعم عب برک انس, انن امگ لرلد تس زر عش دیی زسس ف الر اسن م نم شیم دیی لهیر اسم. تس لنیرین سدد ریله فی عش کیعم ییر عش منتیز می اسیص ایصیدد زر ای عش دیی جر زله اسم دمزیز انتل عش لرلد ارینی یم زم تس زر, جر ایصیدد زر لر انع س نیر لک انته نیرردک می ز انن.
 
لرلد کیعم جر ثم المینک ایددسر ترسکع ز نیدد اکع ایور انی بی ز زهنتن نس می آندخی انتن رس تییلیر. ایزلنی, بیص, ایریکع ریله ز سس, جر بلدی عش دع انتینکع فه جر اسی ک ز پهع ز ایصیدد زک زلر ازم می رنت پکع اینماد اند کی امرعم ک عش دع سمل ریله ده لسی. شیکعیر می ان ازک الیسیریل اسرند اند ریله ن ایزنع نعه ندد ک عش کعث انی الیگعشع لدع عش عنلل جر بی ته عش دکعه عش ایزسی, نیریلیمیصی جر اینیمع لینیز ترسکع ایزرلینعم ریله ز دیی می آندخی.
 

 

Ata, Aysu. (2002). Harezm - Altın Ordu Türkçesi. İstanbul.

 

Baldauf, I. The Dāyı ~ Kārgıl of Andkhoy: Language, History and Typical Professions. Discourses on Local Identity. ASIEN 104 (Juli 2007), S. 135-152.

 

Eckmann, Janos. (1960). Çağatay Dili Hakkında Notlar. TDAY-Belleten. Ankara, 115-126.

 

Erdal, M. and Nevskaja, 1. (eds) Exploring the Eastern Frontiers of Turkic. Turcologica 60. Wiesbaden, 2006.

 

FL-150512 Obscure Tangut Texts

 

FL-250211 The Kushan and Saka Languages

 

FL-120814 Bluh kruh af de ris ve

 

FL-150513 Lost languages of the mountainous areas of the Pamir: the language of the Hephthalites

 

Gabain, A. Von. (2000). Eski Türkçenin Grameri. (Çev. Mehmet Akalın). Ankara TDK Yay. 532.

 

Gabain, Annemarie von. Alttürkische Grammatik. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1974.

 

Nadeliaev, V. M. (Ed.). (1969). Drevnetiurkskii slovar. Leningrad: Izdatel’stvo Nauka.

 

TÜRK DİL KURUMU. (2000). İmlâ Kılavuzu. Ankara.

Template Design by SkinCorner