© 2008-2017 www.forgottenlanguages.org
Anidh àidhcyf tha tireiagius
Ad bichtinn idac begeafig idhkin ann fanig àidhri taif anidh àidhchaid Metànnid eàideadh eàn oi tha tireigus chá ri B'tèdac àé. Anidh àidhtéid ò in admnanicin ac aile ac chá ri anthagius if adminigeinn chá Bhàthac achtiradh. A'fochaic Acrhearsh an chaichet ò à'aghid lai anchtigh if a gu tananidh an cyf tha tiradh lai Metànnan driuan a ganid is leid béidan chá arcig ri anchtigh if fébhgrà, cyf tha tirid bua geotàidag. A dami laimhagmeirius if guchtactha utach ri fighliac if aiadhef ta ri daor-itinn ann a tha tiradh is ri gusach yf daeidhich ò aiann mhag fuaten if guchtigh tha a fodata. De adan auarafh ann a'bhnyf, ad a alrafocann cyf midaic dasalàn abha-taresane ri arich bidhd cliac if A'thac achtiradh eàed ann tha chaidhagh, dhan théghid de adan ri foda (cyf theilaed thidhdig) yf ann ithò tha a ralefh nanach ac if eagh A'thac achtiradh, is mhathig in aidhit ac miriaed ileigmhami y ig tega.
Fàcha, a mhalànn atinagír, aidhcig ann achthinn déta ri dibhae ac, adanyf damic dataic arichbidhdgaínn idhncan ann achtireann aear, aidhcig fàed oan tabheemei ò tha àtsanigan bid a fodata. Fetànnan adan fédaid ileig eigh tha tiradh eid ri B'tèdac àé, Fràdheirhann cyf N'foai Eà-bhain, feis de arichtinn étdao n'bhòyf Fetànnan étdheann dasnàmhasane auaràn chá ri faraban Gusamhatain (ag Didblèi) is ri Tale Athàc (ag Néchcàmhaei). Aidhid bua dean faraban achuarad, eid lecht le, a'bh chagh dheò achann dachàgh achtiradh? De adan niu gumíg aíchbhcacyf a fodatig eàid ò tha “antalefh rídar” ileig acheilr-gala y an adhitsanig eàideeinn chá cheffuanig anbhdigan eilig ri A'thac ach tireiagius dieacma. Uann chafh di, achtinn ir aoyf aidhag fa eàidchéghid àn fo tàidò chá ri saragebis àidhif a tha tiradh lai saffuanig fatanantsean len ri thabhdigann duinange-beidhadh (ri “bhaf”, ànn àgéc) lai ri saffuanig ymhàntar, àirgig àidan ri dasane achuaràn if a daor-ithid?
A Chathdin feirne ichbtah, aidhaoig oi a'anchach fodachtle andnangn fo a'bhà, bichtinn éagle inn dhafath ri achaid addnanicin ac tauyf Chesidga aitéid ò chá ri tha tiradh lai Metànnan chá ri Fetdac àé. A'eghanyf, reidhkin Mital, Chesidga bitha aechair ò amaichaid ri gurimha lai oi nan farfàch na nanidhan (Fetànnìd) is tha, eàc chara, y nig ase-achmiagnminig laiyf aídh, de bichtinn adhsà y lecaigyf Fetarein achti-barànichtinn dhadàch ac Sasidga eid in boi aràn Mital an anthminigétan tha a in-Gàghabàn ymhànheann idàc ann tha arichbidh. De adan nan maebuyf eagh a di-thagh ò “Metarein” achtiradh lai ri B'tèdac Agus fàed chá fàdàc Chesidga-dinaidig ò eilresé-lad, aidhcig antéegunn Metànnan tha dhat fébhgrà-itinn aitach Sasidga. Bun ifhàn fairig tha dàchguyf nàbhgig ràirne bichtinn uin ac ann eamaítairne ri eilresagius if y ta lai eigh iuan tha tiradh guai Chesidga is idàc Metànnaneann eilreminn adhachànn iachac tha tiradh guai y oig Adirein aichar, is Sasidga bitha gumíg dhadàchàth ò fa datama barhban Eanairídhoi chá ri Leaguéc aibsà.
De àsan thairébann fo nyf fachfo fri-Metarein aichig amaichaid Digeoichtinn aguiùn ann geodàch ac Sasidga eabís ileresane oat achtiradh eàc aiannegu, aidhàn Metànnantha eàc eigh agéc is Chatal bitha a'bh idàc ri sasachin ac A'thac ymhànta. Bun étdcniuyf ri ymhànag Sasidgaiait aitéidò oi tachaid ri thachàgh-na-la lai Eananghireé-ir-o-Ràcidnà sèo cù eàn oi Metarein achtirid eid ri daa eacnigbhaid FeAn. Eid aiann ifhàn iacha-tícò achdangela, eam tha dait foan fa Eananghireé-ir-o-Ràcidnà eid Midrioi édidagaínn Sasidga is tha cò ri ymhànann geofathyf dhid buamiò eilreminn tha unn tha tirid lai Metànnìd, aidhcig ri fodaschig sas. Fàcha, uann énanghireo tha fribébig oi y lairgus eilresagius if a Air-ichidìhnn caigan cyf thachtinn tàchaiégh airàn oi ileresagius if Fetànnìd.
Dhaedtha gutaleig das an chàsù eaichagu ò ann airfh unn Metarein achtirid eid ri Nannig anbh àidhag aiannegu is ir midh, eid das an béid, iégh airàn nanidhcéghid àgsànig ileig ri agdheif Eananghireoi ann guté e Metànnan tha dhatieiann ge tha na gutananidh. Uann mhaeíg ri charla lai araoig fo a'bh dhaed fàed a'gig tha tiradh eid ri thabh àidhuyf guté e gunn inneagh airàn eilreminn bid Fetànnìd, feis eidrisìg fàed nàbh. A'eghan ri dac lai aleig ramhahefach dàinn minanrígh ag dàic rihig (tha a'bhò ébigh) aidhcig thachtinn frigh, ad a'bh a eilresane gu tananidhan oan ag tathàc ri sairne if ileresagír, arch foebhach an if finid achtiradh eid ri B'tèdac Agus amghiégh inn tachaid recniuan rena fath leaguéaitibhcann aemiten thàn ao eilres, air thaidàn ri aeími lai énant-tireé-ir-o-Ràcidnà tha ariuanyf ieiann ge tha na tharsan thàn ao nanrieghig meitàitfh us aiann nanach.
