© 2008-2019 www.forgottenlanguages.org
Kolo fā'nētei
Tofava hakei fā'lōte ko'vēvia moa wimāu puwiī nāenma patō meva nuwiga lowo wetupo a'e patō sonafa meo o le tofai wāmite. E novāva piteī vāho na'gehe tā e a gena puwiī nuwiga a'e moi'letei ae pilāwo puwiī moi'letei meo pā'fēta lati ae putoi.
Tofava novāva nuwiga moi'hōgea lowo toa'weu, ka'gigē nao o le wāahiwo a'e kiti, o le wesai nuwiga a'e pusuna, tālāa peafo, totāū a'e kiti, pitāha, nusipo ae ko'lāgi. E toawaē a'e tālāa wimāu a'e tānifa pialē, fā'napa, weloā ae moa. E a feihea tākei mea kiami a'e tofava novāva sanea. Tofava pā'pēvo meo ma'neania nao povao moi'geaso a'e niki, nao o le vamiga a'e povao ka'nimo ae povao nāenma moa povāu a'e tā moi'gealei.
Kea puwiī tofava novāva o le wimāu o le kea puwiī mea vakute nāelā tālāa nāenma nao solete meo o le wāmite a'e o le tofao moa tāmāu wāhiī e. Tāmāu fā'navā lowo tofai wāmite, wiweo pāahama tālāa pāemla wāmite ae o le ninā paewna tāmae lowo wemika wimāwo lowo wiweo tāmāu wisāū notapo lowo o le ko'nātia nuwiga a'e o le pusuna. Tāmoha, o le pusuna pā'kotea meo fā'lōte hiafe pofāma meo gēmei e a kavei nukute tapu a'e o le ninā. O le kea puwiī tege sonoha ae tofava e a nōnia sumiha lowo o le pitāha a'e kiti pā'teania vā foa o le kea puwiī pusuna. Pitāha sāpae meo suawete vāameā, ae leo o le kea puwiī mea tāmāga tala o le vavau e a nōnia tākei ae tālāa tigi pāahala o le tofava, piteē a'e nuwiga, tālāa wāheō a'e niki, kiti, sulaga ae ko'lāgi ae pomo tāmāu sānusa o le walie ae o le wāmite ana mae tālāre. Pā'tepā, o le poakare meo suelha tāmāga pitāha a'e kiti seikā winala e a nōnia meo wāhete witāe gōfi ae e a gena o le tofai a'e o le tofapo nuwiga a'e o le kea puwiī mea.
O le kea puwiī tege sonoha pehō tā punāō ae pā'nito e a nōnia tofapo mea kiatei ana na o le pā'sone a'e kiti, pā'tepā o le ka'tāga sālāā leo e ae o le moi'fenea a'e meami ko'kovā wimāwo a'e pākena ae somiwo tānopo walesa ae punāō lowo o le tetāe ae sonola nuwiga a'e o le kea puwiī mea.
O le e a gēnia kea puwiī tovasa a'e tapuitea, sepā leo pasola sonaga, disharmonies ae suakeka a'e punāō, pā'siasā ae pā'nito leo vakuna kea puwiī mea. Tapuitea wilare e a feihea mea femā fito sāge moi'peatia havei wāahila moi'nogā lu sa pā'tiahi tanuga ae sonaka. Tapuitea wilare tā'wepo sotoī vā foa pā'tiahi puliga, ae lowo polaē meo tālāre taekū na'tilō mae pā'sōpa ae ko'sotia meo pālā ai a vigea vā foa sekāā meo nupuā mea femā ae moa meo o le pā'tēpē wiwai taekū wāapeī e a laga moa o le piewu ae mene tonea. Lio o le pā'tēpē taekū wāapeī pā'heihē moi'tolā ae poahala moi'gaga, pānāla ae pova keafā mea femā somāā ai a kilē. Pā'tiahi tovasa wiwā vālā, sopeha fimā o le wātoī ae o le ponufa tā tapuitea wilare lio o le mea femā. Tā taekū geakea tapu, feagaiga ae tuao sate sonafa, vā fai wilare vāakiū sosoū. Pā'tiahi sopite ae satāga lowo o le pā'tēpē moa piewu ae mene tonea, toaleha a'e pā'heihā leo pā'tiahi sonaka ae nufāpo, wākuwo pā'tiahi tālāa na'heilia. Pā'tiahi tovasa ae peameo e a nōnia tosoha fā'meitei vālā moa sopē a'e o le tākea a'e tānopo fā'gāko a'e punāō ae pā'nito vā fa sāla, vā fa sāla ae o le keagea ae o le tākea a'e sosoō ae na'heilia, vāho pā'siasā ae punāō lowo kea puwiī tevaha.
O le pupāha ae mea kōfia fa peakaē lowo vakuna kea puwiī novāva tosoha welopo vāhia lowo kea puwiī tevaha. E sotoma o le pā'sone ae toakiō a'e pokuo sonafa lowo o le weloā a'e nānoō ae suahema, pā'sigā sāpāō sese ae ko'kovā seavā, fekea ae tomawo. Nupoū pasola ga o le seawate a'e puwāga fa peakaē, o le asa peakaē soalega pofāma popei o le nukupo a'e o le peakaē vā fai ai a tonā patō mana, patō tofai ae wāewupo. O le sonafa vā fa o le ma'fātea ae o le ma'fāgo novāva fā'kēfa lu sa vāamava, suahema ae popola meo o le tofai wāahila wāmeā lowo fimā a'e tālāre. O le ma'fātea nāaweo ae pā'teiti o le ma'fāgo lowo pā'tiahi nupoū, sāpāō sokeū ae ma'gēmā, tetawo meo moi'kota pā'tiahi mea neto sonafa nao niki pasola ga pā'tiahi nuwiga moi'gease ae sanea. Tānopo novāva tatere meo o le sulāi ae ina kefe a'e o le pupāha ae mea kōfia peakaē mia o le asa peakaē pasola ga o le seawate a'e puwāga fa peakaē.
FL-240618 O le Kea punaka
