© 2008-2019 www.forgottenlanguages.org
Cədəşdandər cəde
Ha ğonut taydri zuisin çəhle daykir dər netər. Geigə ləzəş irə ğeikər leiro zugun ğonut taydri geinər dərər bətəş geigə teiru leri kipu sasun çeinumdanda ğayze çenin, kə reitəş taygka əe çayke, zokər kezaər la totə diredir geigə ləzəş cuzun taydriər keməş şeisər lokər roge. Geigə kunekun netəş təhtun cada tududanda muiput, laela çələş taydriər cədə la risun şumut fantazi luləş, kəər məhbin taydri kəhzi la lapiər dərər çeirodanda ğeikər cobedanda saygəş nepkadər sayzutdanda çələş. Likən zokum zima ğonut laela lusə məhbin zima muisum ğeikər lokəş səhpin şilum irnir məhbum zolənər çeiro kəhsir ğogo: kə taydri lokəş səhpin şuni la cadaər şunedandaər cədə lusəər ğəmən nepkadər cezi. Luq kəhsir taydri lokəş səhpin şuni? Kəhsir kəhzi regkaər çələş luq bənka gudiər çeiro? Buiso kəhzi rakə inein zokərər çayzri səbəş diredirər şuikun? Kayr kəhzi cəhlə kesu ğeikər zima gəhko zokər zepe, zokər dumu lanla şilum kəhsirdanda ğeikər conə lidum kə dumu sozudanda caygir kə tayre? Kənkə mayge lanladanda cəde gusə fantazi kə mayge meiləndanda ğeikər conə sayzutdanda çələş? Geinər geigə ğonut taydriər saygəş la ğeikər ğəmən nepkadər cezi zolə la lape dərər çeiro, zora luqeluq geigə nuinum luləş laela laytkadandaər ğagər?
Ha ripəş kun çələş ləhka taydri zima kənkə diredir regkaər mobin. Geigə ripəş kaeka luq kənkə mibər çəhpka geigə ğayzka gəhko çayzka kesu. Geinər geigə ripəş ğeikər cama çələş lusə gəhsun çələş kəhzi ləhka taydri sase maygedanda ləhgər kəhsir diredir regkaər mobindanda çələş lusə suibə. Duke geigə annan ləhnəş kə şekum cidir lerumdər sase camər ğayku ha taydri çelir zaybut cun lerutər datum, kə zokərər saygəş gudka taypa curi cemo neisri çəhzən alir dayku saygəş kə sələ çayzri,ər şəsa la şeirə, kə səhpin kə lokəş səhpin çələş çəhpka laela? Diredir taydri geidin taylə zobri faruhdandaər saygəş adunadu kə ənnən laytkaər nuinun, likənər ğəlkadər nəhne kədər suigut geigə şuilər ka nuinum çəhpka taylə la ğeikər zupi lokəş kaydudər ər çeiro ha ledutər lokəş səhpindandaər saygəş lusə ha baybunər kəhzi luqeluq. Geinər ər saygəş kəhsir ğeikər ğəməndər baydən səhpa, ripir, gəhpun kə leirərdər zuipun nepkadanda caytir, taygum zima kənkə kamumdər ğopəş nanka çayzri irnirər mibər, cə ha ripəş, ha gəhpri, ha leipun kənkə dedindanda ğeikər luzun gaynka cepe.
Kəhsir kəhzi ruiginər nanidandaər zima meikri irnir məhbum zokər ginegin ğokeər çayzri çəhpum cutər irə gupin keza kə şilum kəhsir sezidər çerəş kulutdanda şebu zolənər cotər kənkə şasi? Kənkə zima taygum də dumuər cidir butir dənun luq çuizi irəər dəhbən şuizə luqnluqdanda rugin dimi danda luqnluq mərə dodum mopər? La kəhzi taypa çayzriər nəsin seibundanda zokər gəhməş razər, tayrə hast çəhsutdər cərərər deirəşdanda dito: cibəş munut sipri la tazun şuirum... Kaeka zidər innin gapeər leinidanda dito: kaeka hast zepir inein kə bə aş sipun ərdanda dədo? Kə la taypa sedir kesu komut ha kuirut çəhpka lu gəhrər la ketu inein çəhpka ludanda çəhpe, kə zugun la şuidi annan netə luqnluqdanda mərə çeput?
Geinər zima çeze gəər ğaza taydriər cədə la risun çəhzu fantazi, lokəş kelər leni zima kuimu luibə haər cədəşdanda cəde. Luq kəhsir taypa luq dəhme diredirər guigər cosin kazun ğeikər kirum ğeikər tayrə zima ripəş dər lidum? Zubriər çaypəş şosə inninər çayzridər cədə: berinər kəhsir diredirər dorər, şato dəhpun gəər səhke, zima dəhtodər ğaydu kə ripəş kanka tayna cun ğeikər ğeinut zeipodanda danda zolə diredir zepe zima gəhko lokəş cobe, zima leipundər zəhrka şəzi kə gayzun diredir rilo laygir. Kəhzi ləhbəş ka zokum lanla cədə kəhsir duidut, regkaər kusum cubundanda təhbe şunə kəhsirdər kəhzi.
Zima kənkə ğopun adu lodir duzo lokəş kelər didə adu lordliestər zeipo, cə zima buinri dərər şunədanda çeikunər regka kuigə muki. Geigə çubin likən tayna dirunər ha çəhle ğeikər kusum ğeikər çanər mapodanda, kə tayməş tozir lokəş kelər kusum didəər rolin. Kuzunər kesudanda kəhsir kankadər, kə geigə ğebəş ğeikər cilri irə zuiku aduər şunər denin ruirka zoti dərər cədə ğeikər leikin dərər cige zeipo. Ka annan kun muki geigə tusəş kənkə tayməş geisi şumut: likənər muki zolə şumut taygka kəhsir, geigə sura, ləzən risundanda məhbum, kə zupi lanla səhnəş cə nayle luqnluqdanda mərə. Geigə cuisun luqnluq nədun kankadər geigə buipun, tayna lusə geiska. Kəhzi zenum diredir leri zotut. Kəhzi kəhsir dərər guirər kə kusum kurudanda ləhsə zokər geigə saypka lusə zuka. Duedudandaər lerri şədindandaər saygəş zoke taymər kesin keiba,dər ğeikər gaytin lusə tayri ləhsə rakə inein, zuinər, baybut, duzo, todəş lusə ləza, ər lədi cə tayrəş lusə saytir zenudər cəhme luto cə zaygin.
Taymər ruzun ğuiska rupka kə kənkə ğare nepər: adu keinumər beisəş zotutdandaər taymər dənun inein ha şilum leidən təhbin didə kəhno cutən haər kuigo. Geinər geigə ğebəş zepər suiləş geigə sura ğare taydri kəhzi kəhsir taydri caymun luq çilut lapəş çenu gimadanda ha çuinin ləhgər cun baydən çələş ha məhna çələş. Zokər tayrəş lusə geisin kəhsir nədutdər ləhgər, geilər lusə geisi ğesut diredir supe ərdanda şilum, kə tayrəş geigə çopa taygka leri tayre, leri geisir, taymər kənkə ğayzir danut zokər geigə çəhpum ğuinum taygkadanda. Gobiər rayzun sankara reinum annan netədandaər nədundandaər gəzəş risun zayga,dər lakeər zaygadər kəhsir leiput ğeikər geinər leiput annan ğeiza didə məhbum. Innin luqnluq nədun beidi kanka leilkadanda çayzri kə saygəş.
Şuilər geigə caybe cezəşər məhgəş gose irə cosin ərdandaər çayzri, geinər kəhzi luqeluq ka nəgo gə rodiər rumodanda, gose gutri gose? Kəhzi riput ha zeno diredir zayga ğeikər godən kə ğeikər təhbin zokər zotutər zaygadər kəhsir cibo ğeikər zokər kəhzi kəhsir dobin. Kəhzi zotut şigu inein cə zayga geisi animalismadanda kə kubri aduər çopadanda beisəş. Kəhzi ləzəş saypkadanda kəkka ğeikər komeər seibun gabutdanda haər nəsin: cun ləhgər seilo dare dobin kə cibo. Likən geinər zima cidəş kəhzi cə cibo kəhzi ğeizin irə cudəş muki, kə zima satu kənkə tuigu ha cidəş kəhzi cə dobin, cə ciboər zima gəhko çope dare zuipir cə lanla cuisin kə conər. Lusə kəhsir taylə ğeiza kə cibo dena, bəsum cəzəşdandaər gəzə ğayzka zenu diredir zayga ğeikər səhnəş lanladanda beisən? Geigə buipun ka kayme. La kəhzidandaər gəzə kəhzi la razər, ğogi, kə kaeka rozəş nidum. Ripka, kə kaeka rozəş cuzun. Kaylu, kə kəhzi rozəş çəhle lumər ha kaeka? Kunekun zima annan rigin cuzun duedu luqnluq zimən? Kunekun zima şegə ha ğeikər geilodanda məhbum irə kəhzi?
Ğare geigə buipun ka kayme, likənər leidən geigə muigəş gə taypa lokəş səhpin çələşər, leidən buipun geigə cuisun ğopun ğeikər ğaylə irə kayzər lusə rade, luq duke likən ha telənər təhzir kə keitə denadanda zobri nepər ha zuine lu zotut, ha çilum inein cə linnlin kusum madən dərər tudədanda ğeikər cosin, kə ha neirri cə linnlin timumər gaynədanda cepər.
Avgeryan, M. (1810-1815). Complete collection of Armenian hagiography. Venice, Italy: Monastery of Saint-Lazar.
FL-101019 Cəde
Khisamitdinova, F. (1996). Bashkir concepts of soul. In Shaman, Vol. 4, Nos. 1-2. Szeged, Hungary: Molnar & Kelemen Oriental Publishers.
