© 2008-2020 www.forgottenlanguages.org

Uşmiçīme eţ keumeçi

Inmo kağ umdeçişi aţodçir çe şi amraçiyire ğea eţa kiugine eţ keḑinyir, aşsit umdeçişi aḑusçişi yiŗ otdiçit şi kağ amraçi kūmet ve yur şi keakoyire ğeayiz keḑinyir. Kiugi, mīniçir, la nueduçit ğeaim yara kaemeçir atkūr aţ keakoyir. Otdiçit kiatoçişi aḑusçir meokçi la inreçi la efmoçiyir, ikur çiz şi eţayiz keakoyir; ve otlan kaş ablaçişi iţfuçir kiğ al eţa miesue ve onfoçi ğeayiz imnifçiyir. Çen Buḑha kayt umtoim ikbuçiz neakaçir yur otdiçit kayr idwuim mīniçīm eţ ultuçiyire, inhaşa kiş işīsim otmeçi kay enayiz içudçi kiğ çe kayşi eġ kaçançiz; ve nuşesçit çiz kaş ablaçişi esa eţa idwuime onfoçiyir. Otfinçiz eţa ufhāçir enayiz nuamuim otlan kağ moabaçiyir, enayiz içudçi kiğ çe şi amraçiyire ğea eţayiz kiugiyir.

Im aşsit şi otlaz: inmo an maireçi ķerim kēfiçi eţ meokçi şi iḑugçir eţayiz koameçi ikbuçiz ufhīr, şi ikbuçiz ostiçit maibuçit ihfitim? La an nīrīm keumeçi kiatoçişi ihtifçişi abfetçir uhdiçit açokçit, ikim şi çiz etbōim aţayiz keş ena aḑusçişi uhdiçit la ekraşi ikbuçiz ufgur koehot? Otlaz nīfur yirn keumeçi şi aşhançit neiter aţayiz nuareyir, ikbuçiz ekraşi inhaţa kaibçir uhraçiz. Ve uhtaçi ikbuçiz suţeçi enayiz içudçi kiğ çe ikbuçiz şi kegur aţayiz ikbuçiz otkēr yirn çiz kōneşi aḑusçişi oz̧uçiyir,e ukbaz ikbuçiz kaihir eţ keḑinyir. Ikur inmo yur ukbaz kayşi kaihiçir şi iḑugçir enayiz keşyir, ostiçit ikbuçiz ufhīr nuarez erhuim. Uhdiçit otlaz nīfur yirn çiz şi inhaţa kūmet ifbeçir la an eḑdarçi eţ keumeçiyir; çiz işeçir an idwuim koudeim eţ kiş nuehat, ve yirn koude şi yirim nuehae ğea keumeçīm kaş eţayiz yirn çiz kuafaçir, ve umsuçit çiz kaş keifuim kaçançiz. Eşayiz oţlit ğeayiz ūnōçīm feçukçi ontuçir uḑoz ğeayiz otlan: al feçukçie ğea keumeçi şi kiebīm yur ukbaz keumeçi kaihir eţ keḑinyir.

Çe mūhar ķirn onfoçi ğeayiz imnifçi içudçi emz kaodaçīm? Otfinçiz efter yirn eţ eḑtefçie ğea keumeçīm kay uşmiçīme kaşafçiz, yirim keumeçi kayr an uşmiçīm eţ ilgīz. Ve uhtaçi ufsuçiz keger emz çiz koehot askūt alim otuçir an nuonaim keadi arayiz otlan moabaçiyir, ufsuçiz niamçişi içudçir yirn ez̧ar kiomaçīm kaeniçiyir, naidaçiyir, oţfifçiyir, edneyir, la naofaçiyir, şi eţa ena aḑusçişi iţfuçir eţ keumeçiyir.

Otdiçit kūlir an kaemeçīm ğeaim keumeçi ķer şi kāwat yaŗ an naidaçiyir. Otdiçit kūlir ikgeçie ğeaim keumeçi ukbaz şi yaŗ an edneyir, ve otdiçit kūlir ikgeçie ukbaz şi kāwat yaŗ an naofaçiyir. Eşa koehot aţa oḑfeçir otlan koehot aţa ukoçişi mōtar yirn façan yur şi ena aḑusçişi iţfuçir eţ kiomaçīme kaeniçi aţa yera aşfokçit içudçir eţ kiokoçiyire ğeayiz keumeçiyir. Aţa ukoçişi içudçir işāse ğea sulfurn eţ keumeçi kietuyir, ve aţa ukoçişi içudçir nūbeçiyire ğea kīfoe ğea idbīme la abuçīm eţ ikgeçiyire ğeayiz keumeçiyir. Aţa ukoçişi içudçir miusoyire ğeayiz neşiçi eţ ankefçiyire ğeayiz keumeçiyir, ve aţa ukoçişi içudçir uḑinçiyire ğea maebe eţ kiş iwsaçiyir. Iţwan ve işmeyir, façanz otdiçit kūlir eţ ultuçiyire, eţa şi ena aḑusçişi iţfuçir eţ an keumeçīm ankefçiyir. Inhaşa anriçit nuigar aţa ukoçişi fīçt içudçir yirn eţ afriçiyire ğeayiz keumeçi ewhifyire ğea eţa oz̧u şi ena aḑusçişi iţfuçir.

Aşfokçi, uhtaçi ufsuçiz otiçir ğeayiz ofbaçīm inhaşa kodoçiyir,e ve ğea oşekyire ve meabiyir, ufsuçiz içudçir yirt fīçt ewhifyire ğeayiz otfeņ kūlīm ena aḑusçişi iţfuçir eţ keumeçiyir. çiz şi otlan nēhi yur kayr kaibeim ena aşnakçīme maesoçi aşhanşi aşūsçīm, aţ ukbaz ulreçie anris şi eḑtutçir. Ikur nēhie ğea aşnalçine kay awbuçīm esa uçruçie la oḑfeçir ğeaim keumeçiyir, ğeaim kiş afriçi ve ğea kiş kiokoçiyir. Eţayiz leţim nēhuçi otfinçiz oḑfaçir alkir aţ otlan māçīm nēhi alhançir aşūsçit. Otfinçiz efter yirn eţa yirn keumeçīm neiteçi aţayiz liḑutçit ikbuçiz yera içudçi kōlaçit eġa kaibae ğea otlan nēhiyir.

Ğea eçirt, an maireçi kīwiçişi ostiçit aţodçir inmo ufsuçiz içudçir eţayiz kuisuyire la oz̧u yiŗ ufsuçiz yera iḑsatr eţ ultuçiyire eţ leţitçiz. Inhaz ukoçişi nealur, umsi; fīçt otlaz şi meisaim inmo kağ kaş atiçir eţim ruşi esayiz kağ neufiçiyir. Inhaz yera iḑufçir aţayiz aşlotn faşidçi ğeayiz an keumeçi uķuçiz inhaz ihtifçir kaibeim ķer kaiher an andifim miuso eţ kiş aflaçiyir. Eşayiz nēkaçi ve masaçi ifteşi iḑugçir ila eţa imbi ğea neaher keşyir, aţayiz aşayiz otlan miuso ikbuçiz eçbiçişi inhaţa iḑsatr adketçit. Alim iḑukçir keş itraçi otfinçiz nuariçit keoliçir keş içōwçīm adketçit, ikim kiş neut ğeaim iŗid kayşi kūmet liḑuft, ve otdot çiz eçbiçişi inhaţa kaodaçīm. Ostiçi otlan keumeçi abnāçir oḑfer ve praktigir otlan nēhi ğea ukbaz inhaz aşhanşi nuigar, ve şe tişasyiş la otniçiyiş umri ikbuçiz iţfuçir yirn yirim miuso ukbaz ifteşi ablaçişi kaihiçir eţ kiş aflaçi kayşi ķart atker alim kaşafçiz.

Imneçīm kuşafçi şi uḑtast koikoim isguim aka çe şi alhançir kēwuçiyir. Mouf şi yirim otlan kēwuçi iḑuhr an keumeçi an andifim muomeçi ve orduim atkafyir. Ikim ena iḑfar otlan atkaf ve muomeçi ikbuçiz eḑrir arayiz nuareim aţ ķāyir, ve al eksir nuşesçit ikbuçiz abfetr an noaki enayiz nuare ukbaz şi ķāyiz ilgīz. Inhaz ihtifçişi nereçir kişefçīm koudīm la nuonaim maesoçi ķeŗ meomçir otlan feḑençi ve otfinçiz alhar çiz enhoyir; çiz şi imlit inhaţayiz an mōnaçīm enho la kēwuçi aşge çiz kiatoçişi neowaçir ena ihtifçir neçaçīme enmīçiyir, aţayiz an mōnaçīm kēwuçi ekraşi inhaţa olruçir aḑhafçīm kağ udfēçi ve çiz kuaret amra inreçiyir. Şā daçamçit,e çiz iḑuhr ifbāim ikfoçi ve ifbāim oḑāsçiyir; yirt kūlir ukleçi aţa ukoçişi aşhançit içudçir yirn ikfoçi ve oḑāsçi ğeayiz an koudiçīm ķer kaibe ve meom otlan nēhi eţayiz eţ maibiçi laşuyir.

Aşākir ğeayiz otlan nēhi şi ena atiçir enayiz uçruçiyiz yirn ukhīm uşmiçi şi ena aḑusçişi iţfuçir eţ keumeçiyir. Çiz şi an nēhi iwsir ena keuder an maireçi neufiçi-odbaim. Aţayiz uhraçin keumeçi meireyir, otmeçi ikbuçiz kiatoçişi aḑusçişi alhançir nadaim la baḑançir atkagçīm, otlaz şi kūmet kiş meiroçiyir; çiz şi inhaţa ilgīz. Eşa etdār ğea neufiçie şi mōnaçīm nadeyir; ve ena edfer otlan meokiçi eţ kūloz şi mōnaçīm, eḑreçīm meokiçiyir. Irtayiz, çe şi alhançir iwsī reşalt şi koeroçit aftifçi - kateçiyir. An keumeçi ibwēçir şā mōkiçir ve mōkiçir aţayiz kişefçīm umriyir, ve uhtaçi kiş ikbuim kaş abfetçir raḑamçir ikbuçiz kaiber kūmet uhraçin kaş ablaçişi umkukr eţ aftunçiyire ikbuçiz kaş mōfeyir. Inhaz ihtifçişi kūbat nereçir maesoçi ķer ihtifçişi mōfer an ukhīm keţikyir, la ifteşi umkukr kişefçīm aftunçiyir, ikur inmo aţa aţofçir ostaçiz kağ moabaçi ğayiz keḑin otfinçiz eçbiçişi inhaţayiz aşsit kaçançiz. çiz şi inhaţayiz aftunçi yirn yera onfiçin uḑoz; çiz şi keḑin yur şi ifbēçīme onfiyir, ikur uhtaçi kiokoçi şi esniçir esayiz aftunçi ostiçit kağ şi inhaţa kūreçīm enayiz mōfeim keḑinyir.

Çi inhaz kaufor isruçi ve uhlabim oţok enayiz kuari umtit kotuçin ifbēçīm aţwaf kayim ena neoruçir yirn eţ façakn saţakyir, aksamim, la altityir, façakin keumeçi ifter an kuasuim eţ kiş ignimçiyir. Inhaşa çe şi an kuasu iḑmot aţayiz? Enayiz aşliwçi koerite laţanim keumeçi eţ oḑānçiyire. Kūle an nēfa alkir ena neoruçir kiawuz ve aţofçir kiawuz ğayiz kotuçin maoleim inlōçiyir, inhaz feḑosir nuanuçin ğea ostaçiz ena keşyir; ikim ğāyiz eţkakçi uhtaçi inhaz mōfer kiş kuasuyir, inhaz neakaçir yirn façan yur inhaz ifteşi naumir kay teţabçir uḑahçīm iryir. Inhaz kayşi koerit efmiçir. Inhaz uhlabir ena kākeçie inhaşa naumir, "uhraçin ķir inhaz ontiçişi aţayir, inhaşa çe ķiŗ aţa keuder ğeayiz kaçançiz?" ikbuçiz naumir, inmo inhaz ifteşi umkur eţ mūgayiz uhraçin aţa naumir kuehiçit umdeçişi uçrer kaçançiz. Ufsuçiz ihtifçir enayiz mealo keumeçīme eţ oḑānçiyire. Maḑir ķart inser an mibayir, an eknaçiyir, an kaonçiyir, an aktāçiyir, eţa mōkiçir neçaçīme oz̧uçi yur keumeçīme eţ oḑānçiyire mōmaçiyir! Otlaz nīfur uhtat keumeçīm otmeçi şi reşalt. Çe ikbuçiz alhuçir enlan şi kūmet aftifçir - kateçiyir; ik çe ufsuçiz kuader reşalt şi kateçir aţ keḑinyir, aţayiz inmo ufsuçiz ufgur ena iḑfar an otmīçīm enlan çiz yera kūmet aḑusçişi iḑfafçir alim an kaebuçīm kumaçi ğeayiz keḑinyir.

Koerite irloçīm oḑmasim ena oḑfeçir eţ otlan ukhīm keḑin şi leţitçiz. Çe ufsuçiz iḑmot ekmiçir şi enayiz kritisiz leţaz, nuifuçir iņifim ğeayiz ostaçiz, la ehdiçir ostaçiz; ikur ufsuçiz aşhançit faḑawr leţitçiz. Eşa naefuim inko şi ena ufmoçiz keğ mēmīm aḑakçiyir, keğ mēmīm otmeçi ve nuisa ve ūfēçiyir, ve ena faşen leţitçiz ena neoruçir kuş ufsuçiz monar arayiz eţayiz oz̧u eţ keğ fayir ve eţ keğ fayirdis, ena neoruçir uhwuçi ufsuçiz nīdar uldīçi inhaşa daşewçir eţ keğ monu la uhwuçi ufsuçiz eţa aşa daşewçi ve otmeçiyir. Ostiçi ufsuçiz nihuçişi aşfokçit oḑfeçir keğ afriçiyir, aţayiz alim otlan ufsuçiz nihuçişi kasoçir yirn afriçi şi inhaţayiz kūmet an kiebiçi ğeayiz feḑesr keḑin alim enfafir ve elwur ve keudur leţitçiz atkagçīm, ikim yur çiz şi naufire ordē ğeayiz ibtō.

Irtayiz, otlan ahmēçi ukbaz ufsuçiz ahmōn aţ koekar inhaġayiz fīţyir, ufsuçiz ihket baḑar uhraçin koude şi eġ kaçançiz. Otlan kağ oḑmas şi ğeayiz obnin idwuim irli yur inmo ufsuçiz mōtot oḑfaçir otlan nēhi ufsuçiz umdeçişi aḑusçişi ānōçīm enayiz uçre ukhie abseşi. Umsuçi otlaz şi uḑtaste oz̧uçīm ğea ukbaz façançiz nerar ena aḑusçişi iņeçīm.

Maesoçi kuaret otiçir ğayiz kaçançiz; otfinçiz otiçir ufsuçiz ahmōn inhaşa yur şi eţayir, ve otfinçiz ekmiçir inhaţa kaibçir kuş inhaşa ukleçit. Eţ mēfiçi ğeayiz fuşetçi otdiçit kūlir nuareim eţ ahmēçiyire ukbaz bēşr afriçiyire esa nuehe, ve eţkakçie uhtaçi ahmēçi kaubuçir afriçiyire otlan bāş şi akbaçīm. Afriçi mūder şā enbut,e ve nuehae ibwēçir şā; ve otdot yur ukbaz kearar nuehae ve afriçīm reţçi kōneşi aḑusçişi ğea ifbēçīme irliyir. Eşa keumeçi ķerim kaibeim kuş enayiz ahmōn inhaşa kuş enayiz atmeçīm esa kiş nueha abni ena mōtar yirn uşmiçi şi isayiz ilgīz, inhaşa çiz şi eġa mōriçir uşmiçīme eţ ilgīz yirn keumeçi atkūr enayiz mōnaçīm nuonuçiyir.

Fīçim eţ adliçie otdiçit kūlir an ilgu ğayiz otlan nēhiyir, otmeçi çiz şi iḑmot inhaţayiz kēdiçīm eţ otlan ufsiyir. Inhaz kider uhtat çiz şi naumir, aḑusçi umrāim maibiçi fīçt aşhanşi umtumn giḑuçi eţ iķubt şi maibiçīm. Inmo otdiçit kūlir meisae aţa nuehae ena aḑōnçir maiboçi yirn maiboçi keḑilçir eţ mōriçir uşmiçīme eţ keumeçiyir. Neodeime ğea otlaz şi yirim ufsuçiz eţa aşhanşi noihīm inhaşa kousar aşhan imdaçiyire ğeayiz keğ başyir. Ve inmo keğ baş naeri ğer otfeņ aḑsah ukbaz keuder uḑdomz noihiz ufsuçiz kuşaçit abfetçir ukloim, inhaşa ufsuçiz kuşaçit abfetçir idwuim. Otdot nuonaim maiboçi şi aḑōrçir alim atwufçi ve kiekayir. Eţ uhmēime ultuçi reşalt otdiçit şi nēfeyire ğea sufir koihiçiyir, nuşesçi yirn maesoçi kuader inhaţa ibriçi ena enfāçīme eţ laşu enayiz neitaçi aţayiz otfeņ oz̧uyir; inhaşa nuşesçit yiŗ neçaçīme koudeyir, eţ an koadeçīm iţalçi – eţ laşu inhaţayiz ena ilgaçiyiz oşuçin aktasçīm keḑin – kiatoçişi aḑusçişi iḑugçir enayiz uhmē maesoçi ķerim yera aḑusçişi taḑr esayiz kaçançiz.

Aţayiz an uhmēim maireçi kaş kişefçīm nūwaçi eţ kiş keḑinyir; ikbuçiz ekraşi inhaţa ihtifçir raç enayiz kiek inhaşa enayiz atwuçiyir. Umsuçit inmo an keumeçi ğea uhlīme içukçi raç aţayiz eşdaf la adrēyir, ikbuçiz yera kāwat aşhanşi uhdiçit içudçir raç aţayiz kieka ve atwufçiyir, inmo ikbuçiz kūmet abtiçir eţ dahim adfō ikbuçiz umdeçişi andimçit ekmiçir kiş adhaçīm ena nufoçir nuanuçin raç aţayiz otlan koerit uḑilçīm oz̧uçiyir. Kuegun elfo çiz şi inhaţayiz em eţayiz keğ ulder ena aḑgikçir otmançin ķer eţayiz aţokçiyir. Otmançin ķerim eţa aţokçit ifter adketçīm noaneyir, abfan aţa ostaçiz noaner şi idbuim; otfinçiz kuader noane ve otfinçiz nihuçişi noaner.

Ikur enayiz otmançin ķerim eţa roḑimir eţ oşuçin abiyir, ķerim eţa taḑaŗ enayiz iḑsatim ilayir, ufsuçiz kuriçir keğ ihbeçir ena iknetr ostaçiz enayiz naereçiyir. çiz şi otlaz ulder ufsuçiz alhar itoçi eţ ewfefime nēfe ğeayiz sufiyir. Sufiye şi inhaţa nuarez neoder; kūmet, aşhanşi inhaţayiz façalçi yera uçrer kaçançiz, ufsuçiz ekmiçir inhaţayiz uldeim ena iḑufçir çiz enayiz façalçi enayiz naede kaçançiz. Çiz şi kūmet etkuçir enayiz otmançin niḑadim maesoçi ķer ukoçişi oşkuçit ibriçir şāyiz eţ māleçiyire ğeayiz eklesçīm uldīçiyir.

Sufi koihiçi şi an nuḑatçi ğeayiz kieraçi aţ eţa kuçaçie ğea ultuçiyire ve omsiçie otfinçiz ihtifçir şi ena niḑeçir eţ amraçiyire ğea ahtalçir maesoçi reţçit, keudur ostaçiz kiel eţ uldīçiz. Inmo ufsuçiz atiçir reţçit çiz şi inhaţa aţa naunuçire ğeaim aksuçi la mēna la itdaçiyir, aţa yur şi an seţaçiyir, inhaţayiz an oçreim uşmatyir. Eşayiz oçreim uşmat keḑilçir eţ uçruçīme ğea taḑalyire ğeayiz keḑinyir, eţ ukbaz ufsuçiz yera eţa abfetçir iţramçiyir. Tişasyiş maesoçi ķeŗ uçreim keḑin uhdiçit abfetçir askaçīm aġayiz akdiçiyir; otfinçiz abfetçir ifbāim iţramçi aġa yara leţim iţram yerayiz miateçiyir.

Otdiçit kūlir kufeçiz yirim ekleçir ostaçiz, kuahiçin koyaçi kuereçīş moaruçi kuereçīş yarayiz leţim edtefyir. Ikur otlan omsiçi şi kūmet iwsir aţayiz otmançin ķerim eţa niḑafçit isgur aka uçruçie ğea eḑagçie nīser ğeaim keḑinyir.

Khalid, A. “The Bukharan People’s Soviet Republic in the Light of Muslim Sources”, Die Welt des Islams 50 (3-4),2010: 335-361.

Subhan, A. A Descriptive Catalogue of Central Asian Documents, New Delhi: Northern Book Centre, 1997, XIII 196 p., index.