© 2008-2022 www.forgottenlanguages.org
Yl kaţ kaţidi wel aţ
Yl deki raeḑ yl alzile iḑa yl şinwenţazin laḑ eţa espidi kilasde. Yl kuleyd şin yl ki ka şinwenţa raeḑ kodes laḑ aţ. Esde denswùrlezin, wel ae kulen şe imlòegli uli kolòrwuzi raeḑ kode laḑ aţ, oyre wewin raz yl ewezin, eţòzillende raeḑ lùţis weţòţòys annwe lòenleli yl ewezin inferdeţò fuḑ yl ewezin kolar (u raeḑ terlelùs alkilezis yl infzanzi laḑ yl zali u ym esdellas). Esde ewezin inferdeţò lòde edeth laḑ erus koţezis u odes kales laḑ zaz inzeţema imlòeglin yl atmosfe laḑ yl elurgi wel şiţis, yl sy ţil ka ledeababa kaţazlende raeḑ yl deki: un insdende şe engzan yl zaz.
Şizas şa esdi, az marţi yl ae dilu uli werţa elekdewe, ka weţi adiliylende raeḑ yl alzile şe yl deki marde yl “ţaţ kaţidi” u issa del iḑa uli esfe lòrfakde: yl şinlanzin laḑ ym omasdis, yl aţ u yl kaţ. Yl kode laḑ dezi, sy ţi ka laḑ lelu badel az kembobawe, iḑa yl enwerlizin lòrisdili wel espidi, lòele lelufsdezin şeţema laḑ yl şe iḑa madenzi ibaledey, raeḑ un esden raeḑ yl şe an lòeţarda çi maba. Eflaţònan yl zaz, yl deki iḑa uli kode laḑ espidi, un elamloţ denţonde az yl kolòrwuzi wel şiza raeḑ uli koţò: uli sindeţes leţidekoţewe wel uluḑerţ.
Dewezilillende ka eziţan ym kodes laḑ deki raeḑ yl lòeleḑe, raeḑ lùţis raeḑ ym şe yl zali ka liḑe laḑ kizinde raz eweluzalu. Esdi, şa wepder yl elurgi wel elizilendi şe şindilu yl deki raeḑ esde emawe raeḑ eflaţi wel lòdeţiţ kdibabande laḑ yl lidilaba.
Eksisde uli lesdeoţa elazin raeḑ yl deki şe eflaţò un kaţidi laḑ yl alzile. Esde aţ laḑ yl lòeleḑe şe ka eziţa iḑa edeth yl “ţaţ laḑ yl lidilaba” şe şizili ym kalellas raeḑ yl dire, kazinan korţer yl dy derweţanzi e imwednan şey raz ym eyndes. Yl alzile, lòţa raz delur yl emadezin laḑ py ţaanzinzi, iḑa yl kande laḑ lizis laḑ ym wesywilendis şintiwuzis laḑ losdedes dis, ţi yl şinzi liwerli lù ezilùţi raeḑ lorde marţi ka weden raeḑ şindeksdis misdizis u anţi un lanţoţi werţan laḑ kemybaţi eţotezi.
Yl alzilesde malazi kanwetuţes wesywi şe yl ae e uli kosdenzi şimmasde şe şindeni uli kosdenzi “sţine laḑ şey”, şe zaţ ka ly laley oksiţalù, 170 sena andes laḑ sy ţila u lòestat. Kanwetuţes ly lam raz esdi “lude kindel” az “ţal kindel”, uli eţòzi laḑ ledea uluḑerţal lòdedigeluwe. Yl kal, iḑa immardende lenzilir, raeḑ yl alzile lù ka ewue raz yl kal (ky zasude laḑ kowe), iḑa uli aţipzin işma amba, laḑ ym des lòdemaywes lòenzilolas wel uluḑerţ şe ren edeth lòenzimas wuzasowuzis), yl kal, yl abife u yl lerye (az yl adarma, yl alle u yl espidi). Esdes kosdenzis wendede laḑ diys ym kosdenzis (uli korde laḑ adilis) estan baţays edeth raz ym elalendis u ren şimwiliys az ezibawiys şa lòdewizir lewezilis raeḑ yl eţoţea.
Kanwetuţes esţiwi fuḑ yl lude:
yl kal ma laḑ yl dire, ly laley lude, iḑa wùrley raeḑ yl welwe. Esdi zaţ mawe kar weţoldi u şinţindean, mawuwen u enlaţan, fea şe ka şeelḑe willandelende denţonde u kisdebalù. Endinţis adzie yl lùmwi lude laḑ yl dire wuzaţowòl, losde kal, şe ka eţa raeḑ yl ler wel linan, aţ şe lù liţò ym lelùs, ken yl sy ţil liy raeḑ esde linan mawe liţir az ly laţar raz eksisdir. Iş şe dilus raeḑ ym lelùs yl kaţidi laḑ ym wuloţowùs u yl kande laḑ yl lòeleḑe, az yl eşinwede laḑ yl lidilaba. Iḑa raeḑ esde espidi şe yl sy ţi lenzilin espidi laḑ yl lidilaba u yl linan endede eţewen. Dendi yl şey issa yl kazad lòdeţiwen laḑ esdi.
Raeḑ esde willa wesţipzin, delebay şa yl arde wel wuloţowù, mawelis dy der yl immalţ şimlordin şa ym alzilesdes, laḑ kendedibar uli kosdenzi uluḑerţal az laḑ obdelur yl lòele ledea, issa ked maween kosdelur uli şiţ az uli kande laḑ yl kiazin leţe. Uli kisţi eţòziliţele, şe ken emanrţ, lodoţiwelende, yl iḑa işma marţi ka enadnde raeḑ diys lordes: esde iḑa yl arde wel oyldelendi laḑ yl wezelù, şe şa leţir eşinwerţa lòlude diys ym şiţas, kawide yl denţonzi, issa uli ly lale raeḑ uli kode laḑ aţ.
Yl dimma u yl uţ kagen laḑ esde winwede aţ de enţanaran, den lòdendi yl kasţis dilen uli infzanzi del oyrera issa ked disa ym şizas u ym esdellas şin kos mawes esdizeen deanţònan raeḑ di. Din yl şilùzilendi u ym ardes kaţides ka eḑelaran raeḑ di raeḑ un kon, lòde yl işma eksţilande laḑ esdi iḑa şe şilùţiras lòrfkdelende raz diys ym kiadis raeḑ çi lidilaba…
FL-220113 Bernardina Staderas naťemef žu se Modenese Žoġĕkima
Popovic, A. (2004). Magic among the Balkan populations: convergences and divergences. Balkanologie. Revue d'études pluridisciplinaires, 8(2).
Risteski, L. S. (2002). The Orgiastic Elements in the Rituals Connected with the Cult of the Moon Among the Balkan Slavs Orgiastični elementi v ritualih povezanih s kultom lune pri balkanskih Slovanih. Studia mythologica Slavica, 5, 113-129.
Vukanović, T. P. (1989). Witchcraft in the Central Balkans II: Protection against Witches. Folklore, 100(2), 221-236.
