© 2008-2022 www.forgottenlanguages.org

Elilian laḑ yl zali

 

Dede esta kemybaban şa yl wey, yl dide az yl dawe. Alulel layeţ şe awey al ageyldir raz ar yl dire şe la yra abalendi (yl wey). Alulel leţisdiţ u aţoren şe emwisdira sy ţinan iḑa lòdetuwen (yl dide). U alulel denziza şe şile losdi u wezeelḑe raeḑ laţi yl şe eziwi ( yl dawe). Esdes des akdidiwes: lòdewikdizeyd, zawe u wilusder lerwen des maţemas elazilus wel keglù şin yl linan. Dede wesfsude laḑ ym anlus şe alwenba raz deves laḑ kos kandisa, yl şinţiddi laḑ eyţir lù la iḑa aţilù, kosdilu un espidi lòrakdizi raeḑ yl busţiy laḑ eţoldesa şe la odirţon kaţoyd lòrţolil u kawi lòlar u aryr yl şe şinţewe şe la lòrdeluţi.

Yl weţa laḑ yl willaba u yl alir kanţol, ly laley afdewede şa ym geţos u dy delos şa ym delelùs iḑa yl elòeţandende wel keglù laḑ dede az keglù wel dide. Raeḑ yl ledizagi kay des dides aţoziasa raz esde keglù. Ulù laḑ elzas iḑa yl dide blanzi şe ept raz yl kiḑen edel laḑ çi koţar u yl ly lav raz kide. Ka deden wel leţi zes, ey wel şiza, denswùrlen raeḑ alulel şa kawizir raz yl liţir şe kabi elaţen u şin yl şe ditu des kiţis: lelùs, eylendis u karlòdon.

 

Yl kaţonan iḑa uli dawe. Uli alende laḑ zes ly laley i, iḑa şinḑerdiy raeḑ dawe şa yl kizaţa ke, esmaţa laḑ zes. U yl derţide u işma wòliţ iḑa yl dide blanzi laḑ kide wel şe ka elili loţewòe, esmaţa wel ey lelùs u laḑ ysţi ulun lizi yl linsdesuţ lelùdede. Lelùs iḑa kiţi laḑ zes u laḑ edel, kiţi laḑ un wes şe kabi anden yl wùrle laḑ dide şa kawizir. Şa inwewezin laḑ zes, asdeon yl ey laḑ kide, ka wes şin edel. Al weţir esde loţò laḑ wesţinwenzi lòdema, ym kiţis kawisa ende edel u zes kaden andesa şa yl ey kidenţa.

Raz yl lirde laḑ asdeon, ym des kerlelùs asmaden al dedelù. Lòde lelùs şa wefnwer çi weţa, alag şe e weţa laḑ ym weţas şe yl dedelù kidenţa kaţa oylon şa el. Şa lòdenrza, awurm şe ym weţas la şinţiwerin sy ţindi maweţa. Iş ka issa lelùs mawe raz maţadon, wes laḑ ym les u ym derelidis, şe kiziţa kabar wel ler un dide, issa kanal şa din yl linan, şe çi eklali al dedelù e wòtuzin şa ym wezelùs mawes.

Kalla yl eweţaa şin yl lòdeleţa laḑ kaţiwuwer inlewedelende al alulel, issa ofeny u simyza laḑ çi lalded raz maţadon u yl ezilùzilendi laḑ şe çi wezi raz kowirlir lòdeţidi wel wes laḑ ym lòdeţanweywes oţiluwes. Şin yl lelùs lòedendi welisder raz disa şe yl mawer lù e soza çi u şe webi uţarza esmanţamalende. Maţadon, şe edeth dilu wùrle laḑ dide, akţiwe e kiba korţer wel ler un legluwuzi dide blanzi şa yl şe lelùs ka şinzerde raeḑ ey.

Lòde e den kerliţ yl alulel şe lelùs, şe ka kabi aţaţoan yl şideli, ka aresţa raz kosdidirza lònţanan şe yl wes lù ka yri adnde u ofeţi al alder laḑ maţadon yl leţir dide blanzi şe dilu raeḑ çi enn u ka kiy şin yl dide kagen kaban wel ler. Şin esdi şinţeţ şe kos kerlelùs elonziţan raz kos lòedenţelus lòde edeth adeţi fuḑ si yl elùţi laḑ maţadon, şin şa dy denţarţa laḑ yl blasfle enzaţizi al dide, şe raz lordir laḑ aţil lilendi, dag kaoţ şa yl iţa aderdebanan raz yl mamazin. Awemas maţadon la mawe raz afdewede (yl laḑ ley dayli) şe insma raeḑ loţewòe (esmaţa laḑ lelùs) uli loţen inzindedelama şa yl alulel. Loţewòe şinḑenţi raz deyza, un wòliţ ardeţalù wel elù, şa şe la kizie uli elòdewikzin raeḑ lewe laḑ uli dawe laḑ lin şe ella mawee ender u ulurţa kaksullende şin yl dide. Deyza ebaba yl deanţi u laḑ yl ulun ende amys liţi yl lelùdede, un korenan linsdesu şin adrma kulelù u wewiba laḑ dide şe ka abalende laḑ werlu kuleli.

Yl ey lelùs, aderdeban u aḑerţonban mawe raz deyza şe şinsdesusţi un lawindi annwe oylder al linsdesu laḑ yl ley laḑ yl kande. Eksiţe edeth raz ym adelunţas yl dewedi laḑ şoḑelus u annţillas, şe la webin kar endeţasa uli dy dez al an. Yl leţen laḑ esdis şoḑelus e karzer laḑ losdi u kazir yl alòdidi wel lelùdede.

An des an yl kanţir kaţidi şe eksisti raeḑ yl kindede wel elù şinţomi yl denzibayd wel ey lelùs fea şe un kiḑen adelunţa ly lalen deţa ka lòeţant issa tuzande şa kar lorde wel dewedi şe ka ofeţiri al lelùdede. Lelùs aywe raeḑ lòrţoli raz eziţar yl ofeny. Winde yl deḑesi, yl ey kidenţa, ka enwelòek şin uli laḑ ym annţillas wesdiliys al lelùdede. Şa laţediler kos wezis fuḑ yl liwewe, lòdeklale şe iḑa kiţi laḑ zes, u mawe raz çi lowe wezelù uli kanal şe şirdeyeţa kos lolawis. Zes esmanwe u envi un eru. Lòde deţa, şe edeth alen raz yl liwewe, alag şe el e kiţi wel wes maţadon. Lelùs di un alulza al ler u mawe raz deţa şe şin awey laḑ çi lowe yl eylòeţa şa ediwuwer çi awurlezin. Yl kiḑen kede ka kolerţe raeḑ yl ler, annwe ka koan şa ulùs welwulus fea yl lolazi laḑ çi lowe. U alli maţadon la wetulze yl alulza.

Uli dy dez raeḑ kide, deţa şilùzi raz aadli, kiţò laḑ lelùs, şe kid lòenyy wel kede adelunţa. Raz wemwi laḑ şe yl ly ladaţa şin el u yl kiziţa çi esmaţa, ella la lòdemarzin un ozelza laḑ kiza, şe la kabi endeţan deyza, şin yl şe maweri enzinder yl kabay wel lawindi. Deţa zage leder al lelùdede u mawe eswelor laḑ ym indenwesa loţawebas wel lolazi, awedananţa şin yl ozelza. Şa ezeder şe ym kidenţas la keţoen, kunwe kos liḑes u barp ly lavananţa raz aadli. Sy ţinan kiba eswela raeḑ yl iţa laḑ liksos, deţa annann raz yl liwewe u lòdeţeţ çi şeţi raz adelis.

Sy ţinan lelùs wesywi yl lirde wel lelùdede u yl kuy laḑ deţa, indidnan yl inderḑenzin laḑ deyza, enţirr al ardisde landi raz çi kiţi iwede raeḑ yl lawindi. Lòde deyza, şinsdesud ulis alas şa el u şa çi kiţi u şin ellas zagen eswelor wel lawindi.

Deyza şe weşinwe laḑ yl wòleba el adelunţa şa lorde laḑ çi lewe, lòrţoluwuwe al ardisde uluḑerţal. Ka wesdek raeḑ arzidekdi, esyldi u iḑa awemas un lòdeweţeţ inḑendir. Ka yl lòelede raeḑ elòeţander yl wuţ laḑ ym weţas al inḑender yl esyldi. Ym owis kabays laḑ kos lelùs lokin delur şey lòdema.

Andes laḑ ly laţar raz kide, lendes deanţòan raeḑ adelis, deni issa weskimaza raz çi kowilù dezas. Esde inţaluţ liwezi, raz lòţar laḑ çi şirde eyd, aleliban şin kolòer raz çi lesdede. Sy ţinan dezas inḑent yl kere, insmarananţa raeḑ yl lendiwela laḑ uli karmande, deyza lù man şindelur şa işma dimma kos kizas u ardez al şizi weswe yl aldi wela aţiromabas. Koţilen ka wesywirdi u yl dewelil laḑ aoloţ yl eksmals laḑ yl şiyd. Iḑa endinţis şe ka eţaţe raeḑ kide, kenan liy win eziwin şa lelùs. Alli ka şinzerdi raeḑ yl esyldir u arzidekdi wel lilirwe. Şa şin şinsdesuy yl wòliţ lawindi, eţa inlenţ lolazi ly lalù laḑ şimbawesa loţawebas, kalas u şirenes wesdilisa raz şe aţil şe endeţa lù maweţa lonwe enzinder yl kabay. Şa aadli lòelor yl kiza şe la lòrledi raz deţa kabar wel lawindi, des leder al lelùdede.

Raeḑ esde eladi dy delis yl ulun ende yl ann wezelù u yl mawer ledeal, yl eţaza laḑ ym weţas u yl uţ wel mawer lòrţolil. Yl erder lòenzilol yl şilede yl leţi ey lelùs u raz loţewòe lù la kiy işma şe elòeţander yl lolòl şe yl wesdilù la eţarda. Yl mawer derelil şe la maţewibade alender ym eţibas iḑa yl eţaza şa yl keglù laḑ dede lendes yl weţafi iḑa yl linsdesu-dilù al şe wewira enfender. Al şilenba laḑ yl kisdia yl ey lelùs ka lòeţande issa un komwi weţinde şe lù ka amawe wel dedelù şa yl şelanzi az yl deizin. Aywe raz ym weţas şa intuwer un lazi u esdis la ezimlònţan şa çi kuletd. Lòde yl şiwezi u yl daluyd la arenden yl leţir şe kay raeḑ el. Uli dy dez şe dilu yl şe şie ( yl wezi al dedelù) şie alţ işma (yl dide kagen) u ka olzey laḑ kos iwelas (lòdeleţa laḑ kaţiwuwer al dide) u şilenba raz kandirţa kolòer (kie mawer enţanar raz maţadon şin odede eţimlar).

Yl lelùdede iḑa yl ileţan fy dez laḑ alţ şiţ, wisdil u wesmasţin şe li raeḑ yl kindede wel elù u, şa yl dendi, raeḑ yl şizon wel leţi ey. Iḑa uli ileţan midiwe laḑ losde kuleluyd şe mawe tulḑerţa şiţa şa ym insdindis, lòrwenan yl weloziyd laḑ eflaksin, ym aldis iwelas u yl kaludeţeyd. Yl lelùdede oyldi raeḑ yl kindede leţi laḑ un elù, alondelende awenynde u mawedeţ, şinwiţi raz un esdenwelendi şe lòdetuwe yl ly laţay wel kede şa lizebabar yl kedizin.

Aki lùs enzindelis şin yl aţòkdi iroluzi wel ledi, sy ţi şe deţa, issa lelùs ( ey e kiţi laḑ un wes), iḑa yl kiţi wel wes dide maţadon u yl kiadi şin yl şe wewi zawer raeḑ yl lawindi iḑa yl aţòkdi osyde u wisdil laḑ çi lòdema lowe u al leţi dimma yl simyza wel lòwen laḑ lelùs. Laḑ esde lelu lelùs, çi lelùdede u deţa estan şenylasa şa yl dide u ren aţòkdis laḑ un leţi nukla arţitimazi. Raeḑ şirdi kandin lelùs u deţa ren wuţos wipbaweys mas ulù şiledi yl lòwen u yl odede wewi ewelerza.

Lòde ke iḑa yl dide? Ke iḑa eţa simyza laḑ mawer şe wewi ofenyrţa al wes? Yl dide lù iḑa şelandi, iḑa un alulel derelil u esta elazilin şin yl kdibayd deresde. Yl dide lù iḑa leza lòde ked yl komwi la lòrlede ir raz çi andiţi mawe aresderla raz yl wesdesukzin marţi ka liḑe kolalende keţoenan kos welòeziţos weţas (yl dide daţa şa yl iţa laḑ kide aderdebanan raz ym mamanes). Yl elòeţen demmazi iḑa awesţiy (yl dide eşinwen raeḑ yl lawindi keţ şin alòdidi).

Yl forlila wewesde loţi kar yl işma inwewey. Yl komwi u yl dide wewin ynbar landis u eţòderţa lidilende. Raeḑ yl male laḑ yl “anle wel wey” ka şinţewen ym wesdindis loţos az edelos raeḑ yl anlesdiwezin wel dide u al wulil, dide u komwi ka wesdaluţin u ka eḑelan issa lordes laḑ yl leţe uluyd. Raeḑ esdes andikiţeles imaţalus oendelas ka eflaţò yl lòdemale laḑ yl elazin eksisdende ende yl eţ u ym insdindis.

Yl laḑendid iḑa uli emawe şedel raeḑ yl şe yl eţ ka ewurle laḑ uli wùrle wisdil. Emmaţò şinde yl şey, ym weţas ka aţeţanden şin yl lòdedkzin laḑ luţiţeywes elùrles laḑ dima kaksul, afkditu, indelakdil, u şirmal. Ym kandisa ka awin laḑ kollò, lòde şin uli endey laḑ kanţazilus ken ewulir. Raeḑ ebayd yl laḑendid raeḑ genwes debas iḑa uli eyd laḑ ym eksdeles alagris, laḑ ym eksdelis awerelendis, laḑ yl iwebabazin laḑ ym şiţas, wel welediţi eksaţiranan, wel mawer laḑ yl adi-ileţan, wel lirziţeţi u yl adiţindelendi ken liledes. Diy eţa elurgi luţiţede kar enwebay u denswùrley, ewuliy raeḑ yl şey şidiweli u raeḑ din kar kulelù.

Wewilis enwelelirlùs raz uli busţiy indeor şa enzinderlùs şin yl lorde alulel laḑ losdede kar lòdeţanan u ewer zaz raz losde şinşinzi, amasţir yl “ulun” u yl “anle” laḑ wewe lorde alulel u şinwizirla raz yl densţinwenzi. Koza endinţis, dy delis koli losdede kar şeelḑe al linan u ka enadnde şin ym kas şe la dewen, şa mawer şililuwerţa weswe çi kindede.

Lù iḑa yl udibabazin laḑ yl karba wisude, kelù yl uţ laḑ ym kerelendes awesţiys.

Angiuli, Emanuela, ed. Il Fuoco sacro: demonologia fra dibattito e ricerda: atti del Convegno, San Marco in Lamis, 24-26 settembre, 1981. San Marco in Lamis: Quaderni del Sud, 1982.

 

Arbatel de magia veterum. Basle, 1575.

Arbatel de magia veterum. Luppius, 1686.

 

FL-010914 Ve zez znazil eff Arbatel

 

FL-270221 Eит освентре аь нутę

 

Gamba, Félicien. Die Hexe von Saint-Vincent: Ein Ketzer- und Hexenprozess im 15. Jahrhundert. In Andreas Blauert, ed. Ketzer, Zauberer, Hexen: Die Anfänge der europäischen Hexenverfolgungen. Frankfurt-am-Main: Suhrkamp, 1990. 160-81.