© 2008-2023 www.forgottenlanguages.org

Bemoegi cuginye

Baəhsəruņ, cubunar giu kaeka ğətūş ğiradit məhdauņ ğuibouņdər emši ditkauņ, cuginye miniuņ lazutmid ka ğigənar çusinuņ teitir cuginye. Tekut ķeihmid ğədovid ahalye ur səsunar ləginegi ha cəhsriuş seginar, luibumar tekut lazutmid suibriar bimunuş teitən cuginye lugiruņ. Cubunarər lipənye bitəreşi ləzuye loməşuņ lazutmid ğədovid ğəbəye ha keikutvud lu ğayputuņ ha gegər dərər lozənuņ lua çayrəşuņ, lu beruuuņ, ur ğəsədit sakoye zisunuņ zuitaəraz i çazutar kəekər ķaķauņ.

Keirkauņ lazutmid sasinuş kun şaykūņ gasin beizəezi zuidinye ur zakiuņ ha nomovud ğeibunuņ. Ğolindit lazutmid keiriruņ şaykūņ gasin çayrēzi ğadomid gəhlrivud inein kə çayduneşi cuginye teitir. Mitənar ğətiye keirkauņ məkutin gəlunat naytumye cagūş teiboegi liņlin te cuginye la gəhlumegi şenər şaykūņ aduər tomiruņ.

Diredir kigiryer ritinuņ, ğiradit cuginye napkauņ lazutmid çayrəruş te ha çedār runənuş lu bazuyeu duisauņ, gasin luikəruņ ha boləşvud ğiradit cipiye zipəuņ kə resəruņ kankaər ragouņ. I te cuginye? Ğagauh. Cəhzineziər napkauņ ğəpinuş ki ğireuņ cuginye lu, gasin ruimaezi ki ğireuņ bigriuņ lua zabuye bosutuņ kə ğiradit ğulunuņ lua dəhdəuņ. Ur mitənar gasin cəhzinezi ğəpinuş ki ğireuņ cuginye kə cəhzinezi ka ğəhbiruņ.

Budriuņ lazutmid ğəkinuņər ceimauņ adu ğiradit cipiye nikutuņ adu ğəhninye bərinuņ ğədrīn maema çayrēzi teite ha ğədovid cuginye. Maema lazutmid ruilkavud ha cəlutvudər ķaķauņ kə çotouş luqnluq miniuņ ğəhpumniş kuņkun zeiluye danəşar. Luibumar ğətiye bokinuņ bəhnənmid ğiboar çayrəruş te maema i ğəhninye mogiruņ kə tər ķaķauņ ğadomid ğədovid çedār dir irə kuņkun gəhpkauņ. Temut çəhbiruņ ləhnriezi kuņkun lu komuənyig zipənuņ.

Seginar, cəhzineziər məhdauņ bemūņ cuginyea gotiuş te kəmoye muləşezi lu meituuuņ bonēgidər zuitəraz i ğəhninye kə zuitəraz i ka? Məlinar ha berənuņ.

Şuimənvudər seikriuņ Temur. Ğadewar şeineuņ haər tobərye gedouaņ kumaənuņ reikumuņ ha dozutvud çəhsənar cun ğəsədit owlbears, gasin tuipauņ islidir te çuirunezi owlbearsər kə şukuezi bər gedouņ, bapēgi gidinuņ didaye adu şiputuņ. I Temur ğiradit cuginye loməşuņ luq lopərmid təhkutar kuniruş lu kinriyeu ğəhninye ğepunuņ? Lu, ğidkain Temur lazutmid suibriar dəhzkauş gəhriuņ kə ranəşuņ. Gasin lazutmid çəgeuņ ha razuar guibkayər ahalye ğireuņ çazutar gasin kunekun.

Luibumar zuitəraz giu Temur depiruņ shurin rezaedi, cəhsriuş ka şeinənuņ inein teizuar, Temur. Kaeka lazutmid sonutuņ islidir te ğadomid bapəruņər gidinuņ! Temur duitəezi ğorutar. Lun lu iu ki cuginye? Naybiar. Temur la ceibəyig şəhnear cesēgiər şiputuņ ur seginar maybeye lua şeineuņ neidutuņ te gasin ğaypuedi lin gepinuaņ. Temuta mutumuņ, Temur i ka cuibuar loməşuņ, luibumar gasin səhpemid naybiar kuniruş lu seikriuuņ ğalriuņ gugutin gasin nugərezi ğiradit çədənuņ setəşuņ ur makunar ləhnriezi ğilriezi. Giu Temur kunekun şeiləşar ğəpinuşər bayzutuņ rockslideaər luibumar şeinēzi inein ğorutar ğədrīn gasin zorkaezi ha dozutvud çəhsənar cunər maysəruņ çaybəruņ, te şeiləşar cuginyedər. Ķaķauņ adu ğəgərye kə zumiye cəhliruņ alir ğəhninye kə cuginye, keiroegi kəhkriuņ ha gi emķa i ğiradit cuginye ğaypūņ. Resēgi emķa kəekər ğəhninye makumuaņ i ğəhninye ğaypūņ. Ki gebaye soluye, luibumar tər zuidəruņ kiş.

Deidayər teiriruņ bemkaezi tepumcid koniruņ kaəmoye: ğaydeuņ ğayrkaezi, nuidənye ur luikunye ğayrkaezi kə kəmuar cuginye leipeuņ. Seininar, genutar, tenridit şəlumuņ kənkə kəhzriye ha bonəruş cuginye kəmoye. Kaeka kənkə delaye ha keibouņ ğiradit ğaypūņ dərər şuizutuņ makuyea ğayputuņ.

Ləhzouņ nemēzi muzinyedər tomiruņ zudinuņ təmkauş, çayriegi (ahaţar) te kanka aduər miniuņ dərər tomiruņ kənkə biginuņ. I te cuginye? Ğagauh. Kalabrezu şusuezi ğəhninye şamutuņ tər tomouņ kənkə kanka dəsumuņ te lopərmid ğədovid boləneşi, seginarər şamutuņ nəkeuņ muzinye cəncər tomiruņ zudinuņ təmkauş. I te cuginye? Naybiar ka, kituyea, ka dərər şuizutuņ aduər raniuņ aduər şamutuņ ğayputuņ kər şebkauņ kasənye. Suibriar, ğəhninye şaneuņ səhpemid ka şipevud cubunar rəhrinar nezuye ğayrkaezi diredir kiginye ritinuņ zayboin tekut kənkə ğarəşar tənunar teizuar lu makuyeu zuidəruņ ha təhgkauş. Ki nodinar ğəhninye giputuņ ha boləşvud tomiruņ cuginyea miniuņ, ğədrīn teizuar lazutmid ğədovid kituyea dəpoye ğəhninye miniuņ dərər tomiruņ ğireuņ ğadərar.

Luibumar ma ləhnkauş ki cubunar lilumar şodoye. Ğolindit şamutuņ ğieşuņ ər ğəhninye şamutuņ əe ha neməuş muzinye dərər tomiruņ calutegi zudinuņ. Iş cuginye kəekər ğīsuņ ha keiriruņər muziruņ şamutuņdər ğəkinuņ ha suiminvud liņlin? Lu. Ğəbear, ər kəmoye i ka cuginye kər şuizutuņ ləhnriezi ğətiye ğiradit ğaypūņ nətuye haər ğidiuņ. Soməşuņ aņan zukain ləzuye loməuņ məhnirezi, makuyər şaynouņər ğīsuņ kayr i dəhleye lilumar cuginye dugkauņ nanənegiər muziruņ.

Cuginye bərinuņ məhtəar cigavud sipəregi mebiuņ kə leipumuņ ha makumuņ. Ğəsədit cəhsriuş temut ğədrīn çomumuņər sidinuņ makumuaņ ləhnriezi teite dəhzkauş təhzunye; makumuņ seizkauņ bogouņ kəekər səhbəşuņ kegūņ ki neidərezi teite.

Seininar cerēgi leipumuņ renərezi bəhnunuņ ha makuye cuginye duiriruņ. Kəekə cuidkauņ, çeiriuņ kəpunyedər çotriuņ bogouņ lazutmid kitutuş lu cezeuuņ ğeraye luibumar ķēmye, bekēşi kə çubumeşi, kə lamərar cubunar baykēdi ur ləhgumar bəhkaedi. Genutar, nusəşegi ha dagumuņ dir laela dayzəuņ i ka ğigənarər ğearye bəhsəruņ adu ğaypunuņ, ğədrīnər çeiriuņ cezeuņ lazutmid gaybouş teitir kə məpiruş liņlin ğəbear, witha zetuņ.

Sərunar, leipumuņ kurkaegi dəsūņ lazutmid teibkauş şəhkueşi daytutuņ lu muitireziu adun gasina keiruezi kuņkun, keikoar ha raykūņ ludər zilunuņ bogouņ. Ğətiye bəriuņ zorkaezi luqnluq cezeuņ ha lize lue lu zeizkaaru bekēşi tekut kənkə.

Zipənuņ irə kurəuş leipumuaņ ğəhtemid çəgeuņ ha çomeuş lu dayzuəuņ, ceibəyig cəecə ura adun keiroegia teite. Suirəşye tebəşuņ ğətiye ğireuņ togkauş kunekun çomeuş ğiradit ceziuņ kə seginar kunekun lilumar ceibivud roginuņ, ğətiye ğireuņ bolaegiər ğəhninye ğulutuņ adu ğiradit ceziuņ kotriuņ, laela aņan laela. Giuər zipənuņ daytutuņ betiruņ dərər çaydiuņ adu ğiradit ğitunye deigumuņ, ər cugiruņ lazutmid şimənuņ dakeuņ elementals ha çuisənuş ki bə. Giuər daytutuņ kayr kuriuņ, ər zipənuņ bəhnənmid şəhkuvud kə togkauşər kurənedi laela, ur ğabeuņ liņlin ur kuņkun üər daytutuņ.ər zipənuņ lazutmid ğiboar deiziuņər daytutuņ kəekə makumuņ bəzeuņ, sipəşedi kotirezi əe liņlin, boləşvud lu geimuuuņ, ur guruye liņlin irə bunkauņ. Bəluye, bogouņ kurkaegi zipənuņ ləhnriezi ki zeiginye kəekə ər daytutuņ kurənedi mələnuņ ha senivud lu lozuənuņ bənbə ğireuņ baykeuņ.

Bogouņ kurkaegi bərinuņ beteuņdər setiuņ ğətiye ğireuņ çebəruş baykeuņ, şuitəruņ kə seisəşuņ. Ğətiye zipəruņ kurəuş zeitēgi kun ləhgumye cebəuņ te cəhzinezi lilumar dugkauņ səsunar keiriruņ teitən dayzəuņ ğədrīn tekut şuimənvud beidouņ əma mulkaye ğiradit cesauņ.

Beckman, G. (2000). The religion of the Hittites. Annual of the American Schools of Oriental Research, 57, 133-143.

 

FL-140112 Akar emer luwi - On Luvian Language

 

FL-170415 Alwanzatar

 

Kapelrud, A. S. (1959). The interrelationship between religion and magic in Hittite religion. Numen, 6(Fasc. 1), 32-50.

 

Zangger, E., & Gautschy, R. (2019). Celestial aspects of Hittite religion: An investigation of the rock sanctuary Yazilikaya. Journal of Skyscape Archaeology, 5(1), 5-38.