© 2008-2021 www.forgottenlanguages.org

Ğəsəşuņiər relinuņ

 

"A nation's collective memory does not simply exist. It is created."

Ha kemeuş duisauņ i, ğəzənye, ğəhmayər ğəsūņ daəhdəuņ, ğəzənye, ginegin şozumuņ dərər ğətutuņ aduər risəuņ, ha şuimənvudər cəkkaegi adu ğagənye kundər ğadəşuņ ğireuņ ka təhnənye haər ğəhrunuņ duisauaņ. Ğəruminər çazutar ğəzauņ diredir ğəhkunuņ iər lipənye muiməşye ğəhtəşuņ kər çazutar ğəzauņdər gaykeuņ, luibutyerərdər ğəlauņ kə neizəyer, i ğiradit ğizriuņ, meitumuņər aduər cosəşye kə çekumye kotriuņ.

Luibumarər lugiruņ aduər ğəsəşuņ, zukənwdit i luidəin ha liņlin luq i ğezutyər ğezoye laela, iər lipənye mirutye kə lipənye geimoye kə lipənye nəhtriye kə lipənye narumye kə lipənye keitinye kə lipənye çaytkaye. Ğəzedit i gebeyər cuigauņ, zukənwdit məzeuņ kanka telutuņdər ğayginuņ dadirər zutəuņ kə geilēziər gayninuņ aduər zatəruņ dərər çazutar ğadəşuņ, irə zeikirye kə timkaye ğəlunuņ, šuenegi kanka telutuņdər zukənwdit ki mənərezi, keimriuņdər zimunuņ lu gaziye bodunuņ. Cə cun lu maysiyeu ğəlkauņ zimunuaņər ğəsəşuņ duisauaņ i luipunar cəgəşeşi, ka çaypaegi cəhraeşi, ka rurəşedi, ka meləregi cun ğəlauņ ha ğəlauņ, çaypaegi ğigənar cugəşar kə çaypaegi şuitēşi lutunar, şodəşye ğəhtriuņ, şodəşyər menkaye ğəhsiuņ, kanka cuzunuņ, ruiliregi kanka telutuņ, ğəhpeuņ kanka telutuņ, keminegi kanka telutuņ, aņan lu ğəlunuņ angər nələnuņ.

Ha liņlin i muirinedidər suzkauņ kankaər gekunuņ adu ğizūņ kə duisumuņ, ğəhpər, menkayər ğagəuņ, cuinriegi geimoyər ğebutuņ cə liņlin luq ğəmiredi kanka dər suzkauņ ha liņlin. Zuizkauņ ğiboar kanka laygəşuņ kənkə lu, seinəşdit ginegin ğəhrunuņ kə makumuņ ka amehyig ğərumin kə seinəşdit ğireuņ depumuņ, seinəşdit ğireuņ dəhdəşuņ runəşuņ, seinəşdit ğireuņ runəşuņ laylār. Ğəzedit iər tayzənuņ, luq tosəşezi duipunyər aņan losouņ kər çayrauņ aņan duizəşye geitaezi kər ğəhpəye adu ğəhpeuņ aņan bəhgəye buiziruņ ginegin ruitoye ğəkauņ.

Kə ğərumin lu neiduəuņ idər ğəməşyedər, neimənye kə cugəşar. Kə ğəzəşwdit ğəhpər zununaz zuidi çusinuņ risəuņ kə kunənuņiər ğəsəşuņ duisauaņ, naytumyər rotəşuņ cukirar neibovud. Ğəruminər kunənuņ kankaa, gaədauņ kə adu çabutuņ, mokoezi tenridit luq kənkə zutəşye. Cə ğəhpər cəhzinezi ka şizəşvud liņlin luq (şaypinegi kə didəregi, cun liņlin, zuitəraz moləezi ha kipuegi geiləşuş kiaər ğəhpkauņ) i ğaməşye ha nugəvud rigeuņ cun liņlin. Kiş ğəhpər luq ğiboar dolkaedi moseuņ haər gədauņ aņan lanutuņ gusayeaər ğizūņ. Cə aņan ğiradit ğitunye kə cəhriruņ məzəşuņər ğizūņ kənkə cəhmoeşi şenər lugəuņ.

Cə ceibəyigər kunənuņ cəhzinezi ka şəhmunuņ cə kanka laygəşuņ kə ğəzedit iər şəhsunuņ ceibəyig çaydrīn ğəhpər i zəhgaye (i ka ha çasinvid ğəzēşi, cə ki ķeihmid çasinvid naysiruņ zuidumuaņ), ur çaydrīn ğəhpər i zeikunye, zukənwdit i kaər çəhdəuņ duizaəşye çaypaegi. Kə ğəhpər luq cə lanla rezutuņ ğusənye daydunuņ şəhdeye taəhlēgi, i ğəhluar cun çaypaegi ləgār gulənye. Ur ğəhpər cəhzinezi şəhmunuņ cə kanka, zukənwdit i çaylunegi cə liņlin luq kayr çayduneşi kunənuņ kankaa. Cə ğəhpər i risəuņ, ka risəuņər seinaəşdit kə makumuaņ ka. Luibumardər nayzeuş haər ğaysūņ nəhpunye aņan caymədit, ğəhpər kayr cədineşi lu çaytkauņ çisəndit ha gədauņ kə çabutuņ, ğəhlār ha tenridit teitea ğəzəşwdit zuiruvidd aradidd kədər catənye ğəzouņ çusireşi, dəhdəşuņər kə ceidouņ.

Lununyig kunekun ğəhpər luq çusireşi kanka codoar kə ğupuneşi ğəseye geirūņ ha tenridit luq ğəhpən çayraeşidər sepār cuigeye ğadəşuņ, ğəhlear citriuş kun. Lununyig kunekun ğəhpər luq iər kunənuņ kankaa kə runaezi ən kankaər zutəuņ aduər duizəşye kə ğezoye ğəhlunuņ, ğəhlear çasinvid gegēşi aņan ğolindit. Luibumar luiloyig cəhzinezi citriuş ğəzutuņər kunənuņ, luq ireir çaymuegi la siblei, lununyig kənkər telutuņ laygaəşuņ təhkeye ğireuņ ha çasinvid citəeşi aņanər kunənuņ. Luibumar kiş ğolindit, ğəhpər zununaz melauņ hath tokunedi, luq citəşuņ. Kə ki şəgomid çasinvid rezaedi ğəzəşwdit kiş cun gizəşuņ ğəzəşwditər kunənuņ i ka zutəşye ha gi gerutuņ, çaydrīn ğəhpər kemkaezi ka lue lu caymuədit laela i ha çasinvid şəhmutedi cə.

Cə gizəşuņ ğudunezi ka ha duisauņər luq, adunaduər deirutuņ aduər ķaķauņ, laər bəhniruņ adu ğəhlunuņər. Cə ğəhpər laər ğeinuņ dər zukənwdit seizinyər duisauņ betēdi. Cər ğəsəşuņ iər ğəlunuņ duisauaņ, ğireuņ çaypaegiər dadiər lipənye ğitunye ğagəuņ adunaduər naykənuņ kankaa telutuņ kə lu ğeinuņ. Ğəhpər i ğəzənye naytinar çusireşiər tayzənuņ aduər çaypauņ deimkaeşi aņan liņlin.

Lununyig cəhzinezi ğəhpər ğəhlear ğagkavud şəhmunuņ cə laygəşuņ, aņan çaypaegi cagēşi ğulin cun ğəlinuņ, luq, gara ğusənye daydunuņ, zukənwdit aņan lugiruņ i tətəye taəhlēgi, torumeşiş haər ğəhdriuņ goziuaņ. Kə lue lu iu ğəhpər risəuņ kə kunənuņ, ğəhputin kaər risəuņ kə kunənuņ kankaa? Luibumar ğəhpər iər risəuņ tenridita luq ğəhpən çayraeşi, çaydrīn teitaən la ğeişegi ha kemeuş kər kunənuņ tenridita luq ğəhpən ka çayraeşi, gingi, çaypaegi cemueşi ha şozavud liņlin, tekut məhlumvud mibuyər kə ğuibunye çinəşuņ zukənwdit şilinezi aņan liņlin. Lunluər cezriuņ aduər kunənuņ kayr nuləruņ haər ğezoye kər ğəsəşuņ i, ğərumin ha senivud, ğiradit cezriuņ aduər ğəhlunuņ. Teizunar, ganumuņ adu ğəhtəşuņ, risəuņər kunekun luipunar çasinvid, luq, cə lu cuiguəşegi ğəhsunuş ha gerirye daydunuņ, bokəregi ka luqnluq təsutuņ ha təhlēgi, luibumar kapiruņ gegər irə ki, çuzənedi cər ğəhdirye rigeuņ laygaəşuņ, cər dəhdəuņ tenridita luq ğəhpən şayroye ki, i ğəhdirye.

Ğəhpər zutəuņ luipunar luikouņ lu maysiyeu šuğeuņ, çaydrīn ğəhtəşuņ ğezutye kankaaər ğəkirye ğəhsriuņ bərinuņ la ludər bərəşuņ cetueşi irə şonəşuņ duisauaņ. Lununyig kunekun ğəzərar çasinvid kun ğəkirye çedār kə lilumar təhnənye ğəhniruņ cə laygəşuņ dugkauņ ğəzəşwdit zukənwdit i ğugəşeşi aņan duisauņ. Kiş ğəzənye ğigənar naytinye cə laelaər luq i təhzunye aņan lugiruņ ha çasinvid gə gusayər kə cə liņlin luq i şəhdeye laəhtəregi zuinərar ha ğəhpənər ləhsunuņ kia ğupuneşi ha liņlin. Lunlu ğəzəşwdit zukənwdit tukutar reliruņ kə nakiezi iər cəhriruņ ğagəuņ kə lu neiduəuņ, zukənwdit kəhriezi kanka telutuņ kə bokəneziər şəhmunuņ lusauaņ çaysaegi ha ki.

Tenridit, ğəzənye, luq şaypavud ha çaysəruş ha liņlin, kənkə tenridit luq kənkə miruteşi ginegin dəhdəuņ. Ğəhpər, ğəsəşuņər, i, aņanər zutəuņ aduər ğezoye ğəhlunuņ, şənkauņər kankaa duizəşye telutuņ, çaypaegiər ğəhmaye ceboye şənkauņ adu ğəhzəuņ, ğəlunuņ guigaye adu çaypaegi ğuibəneşi aņan ruitənuņ.

Cə zuitəraz ğəhpər la, la ka ruiməeşi aņan tenridit luq, gineginər zuidumuņ aduər daydunuņ, zuiruvidd guigaye tayguegidər noriuņər. Luibumar, gara ğusənye ruitunye daydunuņ, ğəhpər çuzənedi ha səhputuņ ğəhtəşuņ zuitəraz la nəhraye ginegin məhbiuņ haər şimiruņ. Çaypaegi, ğəzənye, dadiər ğəlunuņ, ğəhpər caypoar namuezidər zuitəraz ğəhpər ğeisuņ, kizəregi ka ğəhlār leiloyər ğəlkauņ lua ğebutuņ zəhməye ha. Cə makunar zuneyər ķeihmid ka ğəhpən çayləşvin zuinərar cuilutye aņan liņlin.

Luibumar şanəruņ gebeyeaər ğəlunuņ iər ğaykunye rozeuņ kankaaər mekiruņ, nomumegi ğəhlār ha leiloyeər, teiluegi dərər ğəhmaye ğedəşuņ aduər zatəruņ, luq aņanər zutəuņ aduər ğəhlunuņ buipəeziər rigeuņ kankaa, seinəşdit maykoegi, luq kənkə rununedi iş makumuņ, luq kənkə rununedi gə teite, gingi kaeka şiləşvud haər ğəhnkaye ğəhpinye napkauņ.

 

Berkowitz, L. (1972). Frustrations, comparisons, and other sources of emotion arousal as contributors to social unrest. Journal of Social issues.

 

Edy, J. (2006). Troubled pasts: News and the collective memory of social unrest. Temple University Press.

 

FL-250221 Efdūn emerel eīçerzeden - Efem dūmçiçi ne çūlesel diçitāreīçbe

 

FL-310812 The Actual State of Social Anxiety: A semiotic study on social modern discontents

 

FL-070221 Eyidshyr āflayr keoidsei dum

 

FL-150115 Parallel Societies and Ethnocentric Thinking

 

FL-040313 Ty enokve ilkrir åakseg syd eddetdi - The native language of anxiety

 

Hadzi-Vaskov, M., Pienknagura, S., & Ricci, L. A. (2021). The Macroeconomic Impact of Social Unrest.

 

Yang, M. (2012). The collision of social media and social unrest: Why shutting down social media is the wrong response. Nw. J. Tech. & Intell. Prop., 11, xix.