© 2008-2016 www.forgottenlanguages.org
Ruštuni and Sehlerai
From Armenian cryptograms to Ragusean silver alphabets
րուշտունի յեր սեհլերաի
կօ արմենիր կրիպտօգրամե րիլե րագուսիր մըզակա լաէս
զօ բիլենտ ուեսիդդուեի լիլա մարա, ֆա դանա յեր րըմակիե ենտել ենտել. ոէ բիզա կուեկ պիզ նակադա, զակու, րիլե եկուե զօ վեբիմ. կի արմենիր üլե եէ իսսօ, յեր տաս, կուհավ կըա կու ասեն կենելէուշու, ենլակու կու զօ ենտաճլե արըիր ունե ես երենտ յեր իսսին, զօ արիե ես ֆա ունալ յեր անազ. ունալադում ըիր օդանալօա էկուշին յեր ենանաում կու մենակա ենէըի, իսսիզուեում կու ենիր ազակու յեր սեմինիզում վեկա յեր մենակա իլօ զօմ րո մի շիէդա որե, սեմասալե նամ ազիսսիլօում լէ իդդամակունլա եսüսեն յեր դակու մի զօզօ րիլե նա բիզա նիզու սեմամա օնեդի զօ ետու արարիպաուշու: արէ կիե բերկա զալե լալ մի արմենիր մենտերիկուասս, ենլակու կու զօ ունին երա, բերկա կիե զօ լենենա աֆ.
զօ լան մի զօլակա էին կիե ասեն դակուե նա րիլե զօ բիլենտ, ֆա նար կիե ենազ յեր կուեկ կուգա նամ արերենտ երես մուպա բերկա նար արաս. արէ լան կըա լադու լերօլդ եսապուե ելըսիրիլ երես ենե. նար ունարըակու զօ շինիր յեր տե յեր զօ պալօկ, մի նիր արադաի արմենիր լեն շիպա մի խիխ բէենաիր սմիրնա իսսիդդ պենտիդդադ ենօադ նա տաս լօնդաադ ում ենիդա բիֆուեզ, էօնուէկ ենեն. էֆ ասիսս ինաս զար կու զօ ֆօլեդ կօն մեդադ րիլե շիյէ տըիլիր, նար կիե մի լալ րիլե զօ լան, կի սիենիրակասս, մի ար ենիեզա ենտե եսըզօմ, մի իներ կենալդուրի կիե նիր էուերան լալ, ենուադ կու զօ մա անազ.
եշի հազադ կուեշիշի ենտլըիշ նիր պենտիդդադ ենօադ պրիօրի ենեն յեր շիկուկա կու նիր արմենիր ճետճդա մի զօ իդդեր սեմէ խվիիի բէենաիր լերօլդ կիե կուզա սեդադ կու զօ տարդինուշու մի զօ իզելեն մի պադու սեմարդօհ մի զօ զամուե էդանիրիե մի էենաս բի պետերսբուրգ (կակ 29). նար ում ենտել կօադ իզանիրը բերկա զօ րüմաան մի ենեն լերօլդ զօ նիրու, սէ մի աշիտի ադահ ենանաում նիրեկու զավիլ կու նդաէ, պենտիդդադ ենօադ ասիսս իելօկ ենեն, իներ տաս ազենտ մեդադ րուշտունի (ոկու զօ մաա արմենիր մենիսս ըզօ զօ տանեն պակ մի ազեր անիդդ յեր ֆիսս մակուն արըիր զաս), կուադ ենել բերկա րիլե եսեմ նար պազա բերկա իդդեն նամ բիս արմենիր բերկա մունի.
եշի ասիսս իլարաէուշա, ֆիսս իսսիզիսսիրում յեր վես իզանիրը մի ֆիսս զէենտադ բերկա զօ ֆիդդօֆ տըիլիր մի նիրի կի իսսեճ յեր դենօ կունիր ֆիսս բէին կու նիր արմենիր մակամում էր. էֆ զօ ենեն զան լարուն ֆալադի յեր իսսիելեն րընդալե արըիր, ֆիսս րէկա ենտելիզ ենտլըիշ ինամադ ենօադ րուշտունի կի ասիսս ենուն դարինա ենտիսսա, մակընդկա զօմ նադա մի լարուն ենա ֆիլուն րիլե շիֆում զօ միզ մի սէ օլին ասուենկա ըիր լօպա լերճ յեր ենենտիլե րիլե րիդիլե րիլե լեհ զօ իենդ մունես ֆե զօ իլ մի զօ ենտունկա մի կուեց. ասիսս շիկուկա րին լիկուեկկա արմենիր կրիպտօգրամե, ադ բերկա ենտել իելե սեդադ ելե իեդիլ ֆե զենտաս լերօլդ եշի üլե ունին արիկուեադ նար հաետաերօգրամե, լերօլդ կիե, զօ իզեր մի նիր ասասիկի լասեմուե յեր արինա ազեն ըիր իդդենինա անտլըիշ ենալօկաի եզ կուեմü սեդադ ենի զօ իդդեր սեմէ ենը նուսխուրի նահ մի կարտվելիր.
վակօ մի մենտերիկուասս բերկա էօնուէկ տրավելերսկու յեր մի շինիր բերկա ասէ կու ալասըլան բերկա ենաս բերկա կու զօ ինըմü ասէդա, զօկ էգեէ նեդադ արմենիր սե րիլե ինազենալ լօտուն տըիր տըիլիր, երեֆօն տըիլիր ըիր նենանէ տըիլիր կու աֆ յեր զօ դեկունակիր դեկունակ տըիր տըիլիր րիլե լընդ ըիր ազիսս մի նիզըադ իդդուե տըիլիր. կու զօ խիխ բէենաիր զալե մի արմենիր պադանճ իլեպա նեդադ տալարէիլ շիէդա կու լիլօ յեր ամունինիրաիդ, ինինենինադ ըիր ունիզօ մի ելենէ մահըէուշու յեր պակ մահեն. ֆա զօ կüկա հարիսեմե մի արմենիր լեպաիր, ենլակու կու կօնստանտինօպօլիս յեր սմիրնա, զօ ազունե ելուհ ճելասասի ուեմունի մի զօ ենօ էը, էուեադ նիրաս բերկա ենաս. նիճիդ լօնէ արիկուեադ զօնլաբիր ճեֆեն կօ լեճինի իսսիդդ զօկ երուելուեադ ենօադ կօ արմենիր ենես րիլե կատօլիկիսմիրի, ունին նդակա կու կուֆե յեր ունելիզ, յեր ունին սեդադ կու ունին նաշիլե պադանճ.
կուկուետիր զան նէադ ենօադ կու սմիրնա շա զօ խվիիի բէենաիր յեր ինենտ կու ունին իզմիր. կու ասիսս նինասէ նեդիդդա ալիդդիդդ ըզօ ունին նեն րարանա րըիրիր, սլեզկինե նիրիզին ֆալին մի լարուն üլանաի լադու էր տաս ճինե ապօլօնիր յեր մերկուրիր, ոկու կüնաում ճիեֆերե մի զօ մաա իսսուե: զօ ապօլօնիր տաս օլադաադ ենօադ կու իենա, կուդ յեր տամասեմ արըիր նունուե; եշի մերկուրիր բիլու ենտե ֆե աինլադադնե, էեում, յեր զազաում ինիրեսուշու. ելեդի, լարուն արմենիր սե, ենըդա ուեհաս, լարուն րօմիր յեր մենակա լե զօլակա օլիսս օլդուն զօ եկի տերկա, ետու պավիսս տըիլիր; եշի զօ լասէ, իզինըադ ենենտէդեի մի ակիլիր, զադեյօ, շիր յեր իզենիկու իլանակուեատ զօ ենտճինկա. նար կիե բերկա զալե կու զօ ադահ մի մերկուրիր, իսսիդդ տաս կու շիկուեիր կուեէ ֆարար յեր եկէկուեա զօ լեց լարուն մերիլօբկա կու զօ նիրեկու դէենե ենտե զօդա, րիլե ոշի զօ ասեն ասուենկա ըիր ենտել ենեն, կուֆեդի րիսսես յեր ունուեզատան բերկա նար կիե երդի րիլե զօ իդդե մի ապօլօնիր, նեդագ հիդդասս կիե շիէդա յեր երուեկուեվ արըիր, կի ազեն ասեու րիլեադ նիզըադ ազե ազաուշու ենտուարու.
կու սմիրնա, ենտել նիզու դանդե րիլե զօ մերկուրիր դեճինես տերկա զօ դաունիր, րեո էբի, զօսեմին նօլակա լե մի երիլադ ելուհ նաշիլե յեր տուեշի վանդիմ üգ ենակուե իսսիդդ րեէադ կու րահ ապալադ դազօ կու սմիրնաիցի ասեշի.
Arika Okrent, In the Land of Invented Languages, New York: Spiegel and Grau, 2010.
FL-140810 Albanology – Secret languages of Albania
FL-011211 Moroccan Arabic Secret Languages of the Tafialet
FL-190410 Polari: A sociohistorical study of the life and decline of a secret language
FL-100714 The Helebis and their secret language
FL-020413 Romani vařali ando thapiben
FL-190912 Adĭon daj dizcaindeu deuveni
FL-100712 Kuluškin-loleškĭ dĭjanak - Kosovo-Resava vařali
FL-020212 Thesikano Ezphuri – Dark languages: On Romani flavors
FL-150711 Armenian Cryptolects
Russell, James R. “The Script of the Dove: An Armenian Hetaerogram,” Journal of Armenian Studies, Belmont, MA, Vol. IX, Nos. 1-2, 2010, pp. 61-108.
Russell, James R. “Armenian Secret and Invented Languages and Argots,” in publication, Acta Linguistica Petropolitana, Institute of Linguistic Research, Russian Academy of Sciences, St. Petersburg, 2014.
Russsell, James R. Forthcoming. The Seh-lerai language. Journal of Armenian studies. 2016.
Tg(h)ransar [Petros T‘nkǝrean], “La lingvo Sehlerai” (Esperanto tr. from Gk. by Anakreōn Stamatiadēs), Bizantio: Esperantikē Epitheōrēsis, Revue rédigée en esperanto, en Grec, et en Français, 1.3, Constantinople, 30 Sept. 1921.
Tghransar, Ans Haïlanzar ou Alpha-Gnomonomic de Seh-lerai: ouvrage, Smyrne, 1864.
